Θ. Πανάγος, Ενεργειακή και κλιματική δικαιοσύνη, 2025
Το παρόν πόνημα έρχεται να προσθέσει κάτι στην έννοια, τη λειτουργία και το περιεχόμενο της ενεργειακής και της κλιματικής δικαιοσύνης, και να ξεκαθαρίσει ορισμένα ζητήματα που μέχρι και σήμερα βρίσκονται σε μία οριακή κατάσταση, αναφορικά με τους ορισμούς και τα στοιχεία των δύο αυτών κρίσιμων εννοιών.
Ειδικότερα, στο πρώτο κεφάλαιο, γίνεται μία σύντομη ανάπτυξη και αναφορά επί της παραδοσιακής δικαιοσύνης. Έπεται μία συνοπτική αναδρομή στην ενωσιακή και την εθνική νομοθεσία για τη μετρίαση της κλιματικής αλλαγής, δεδομένου ότι, σε επίπεδο θετικού δικαίου, η συγκεκριμένη νομοθεσία συνιστά τη νομική βάση και το κοινωνικό υπόβαθρο της εκδίκασης των υποθέσεων εκ μέρους των αρμοδίων δικαστηρίων. Στη συνέχεια, παρουσιάζεται η ανάλυση της ενεργειακής δικαιοσύνης με τις αρχές και τα στοιχεία της, ενώ ακολουθεί η ανάλυση και η προσέγγιση στην κλιματική δικαιοσύνη. Η τελευταία είναι μία πολύ νέα κατάσταση και έννοια, και για την κατανόηση του θέματος έχουν παρατεθεί ενδεικτικές αποφάσεις διεθνών και εθνικών δικαστηρίων, προκειμένου να καταστεί περισσότερο σαφές το αντικείμενο της κλιματικής δικαιοσύνης και να μειωθεί ο σχετικισμός που διέπει τη δικαιοσύνη εν γένει. Κατόπιν, το πόνημα ασχολείται με την κλιματική δίκη, αναδεικνύοντας τις αρχές και τα στοιχεία της, καθώς και το αντικείμενό της, ώστε να καταστεί σαφής η διαφορά από την περιβαλλοντική δίκη και τις λοιπές μορφές έννομης προστασίας σε ενεργειακά ζητήματα. Η αναφορά στην κλιματική δίκη γίνεται σε σχέση με την ευρεία και ποικίλη νομολογία που παρατίθεται στο προηγούμενο κεφάλαιο, όπου τα επιληφθέντα δικαστήρια εκδίκασαν τις σχετικές διαφορές με διαφορετικές νομικές βάσεις. Ακολούθως, γίνεται η αναγκαία αναφορά στην ποινική διαχείριση της προστασίας του περιβάλλοντος και στην «Πράσινη» Εγκληματολογία, έναν νέο τομέα του Ποινικού Δικαίου. Το πόνημα συνοδεύεται από μία ευρεία ημεδαπή και αλλοδαπή βιβλιογραφία.
Επομένως, μεθοδολογικά, το έργο συνδυάζει τέσσερις διαστάσεις: (α) εννοιολογική, προσδιορίζοντας με ακρίβεια τους όρους και τις αρχές που διέπουν το πεδίο, (β) κανονιστική, αναλύοντας το δίκαιο σε όλα τα επίπεδα –διεθνές, ενωσιακό, εθνικό, (γ) νομολογιακή, ερμηνεύοντας τη δικαστική πρακτική ως κινητήρια δύναμη μεταβολής και (δ) συγκριτική, αναδεικνύοντας βέλτιστες πρακτικές και παραδείγματα από διαφορετικά νομικά συστήματα. Αυτό το πολυδιάστατο μεθοδολογικό πλαίσιο καθιστά το έργο απαραίτητο τόσο στον ερευνητή όσο και στον εφαρμοστή του δικαίου, αλλά και σε κάθε πολίτη που επιδιώκει να κατανοήσει πώς οι μεγάλες παγκόσμιες δεσμεύσεις αποκτούν περιεχόμενο στην καθημερινή έννομη πραγματικότητα.
Πληροφορίες έκδοσης
Πίνακας περιεχομένων +
Περιεχόμενα
Πρόλογος
Προλεγόμενα του συγγραφέα
Συντομογραφίες
Κεφάλαιο Πρώτο
Η έννοια της δικαιοσύνης
Ι. Εισαγωγή
ΙΙ. Η δικαιοσύνη στην αρχαία γραμματολογία
Α. Η δικαιοσύνη στον Αριστοτέλη
Β. Η έννοια της δικαιοσύνης στον Πλάτωνα
Γ. Η προσέγγιση της δικαιοσύνης στον Θουκυδίδη
Δ. Η σύγχρονη σκέψη και προσέγγιση για την δικαιοσύνη
Κεφάλαιο Δεύτερο
Η ενωσιακή και η εθνική νομοθεσία για την προστασία του περιβάλλοντος
Ι. Η ενωσιακή νομοθεσία
Α. Εισαγωγή-ρυθμίσεις του πρωτογενούς ενωσιακού δικαίου
Β. Η ενωσιακή πολιτική και νομοθεσία για την προστασία του περιβάλλοντος
1. Η Πράσινη Ευρωπαϊκή Συμφωνία
2. Η πρωτοβουλία Fit-For
3. Η πρωτοβουλία RePowerEu
4. Η οδηγία (ΕΕ) για τις ΑΠΕ
5. Η οδηγία (ΕΕ) 2019/944
6. Η οδηγία (ΕΕ) 2024/1788
7. Ο κανονισμός (ΕΕ) 2021/1119
ΙΙ. Η εθνική νομοθεσία για την προστασία του περιβάλλοντος
Α. Η συνταγματική διάταξη του άρθρου
Β. Επί της αναγκαιότητας της διείσδυσης των ΑΠΕ στο ηλεκτρικό ισοζύγιο της Χώρας ως μέσου για την βιώσιμη ανάπτυξη
Γ. Ο ν. 1650/1986
1. Βασικοί ορισμοί
2. Σκοπός-στόχοι και στοιχεία της νομοθεσίας
Δ. Η λοιπή ειδικότερη μεταγενέστερη νομοθεσία
Ε. Ο ν. 4936/2022
ΣΤ. Το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα
Κεφάλαιο Τρίτο Ενεργειακή δικαιοσύνη
Ι. Εισαγωγή
ΙΙ. Προκαταρκτικές ιδέες και ζητήματα για την ενεργειακή δικαιοσύνη στο πλαίσιο της ενεργειακής μετάβασης
Α. Πληροφόρηση
Β. Ενθάρρυνση στην συμμετοχή της κοινωνίας
Γ. Η ενέργεια ως βασικό δικαίωμα
Δ. Ουδείς απολείπεται
E. Διαφάνεια
ΣΤ. Ευημερία
Ζ. Προστασία του περιβάλλοντος
Η. Ευαισθησία και μέριμνα για τις ανάγκες όλων των πολιτών
ΙΙΙ. Η ενεργειακή δικαιοσύνη
Α. Γενικά
Β. Το Δίκαιο της Ενέργειας
Γ. Η Ηθική του περιβάλλοντος
Δ. Η εννοιολογική προσέγγιση στην ενεργειακή δικαιοσύνη
Ε. Η ενεργειακή πενία
ΣΤ. Η έννοια (ή η αρχή) της αξιοπρεπούς διαβίωσης
ΙV. Η τυπολογία της ενεργειακής δικαιοσύνης στην περίοδο της μετάβασης
Α. Γενικά
Β. Οι ειδικές αρχές της ενεργειακής δικαιοσύνης
1. Η διανεμητική ενεργειακή δικαιοσύνη
2. Η διαδικαστική ενεργειακή δικαιοσύνη
α) Το δικαίωμα συμμετοχής
β) Η πρόσβαση στην δικαιοσύνη
3. Η αναγνωριστική ενεργειακή δικαιοσύνη
4. Άλλες μορφές ενεργειακής δικαιοσύνης
α) Η επανορθωτική ενεργειακή δικαιοσύνη
β) Η παγκόσμια ενεργειακή δικαιοσύνη
Κεφάλαιο Τέταρτο
Κλιματική δικαιοσύνη
Ι. Το κλίμα και η επίδρασή του στον άνθρωπο
ΙΙ. Γενικά-περιβαλλοντική και κλιματική δικαιοσύνη
ΙΙΙ. Η σχέση μεταξύ της περιβαλλοντικής και κλιματικής δικαιοσύνης
ΙV. Ορισμός-αρχές της κλιματικής δικαιοσύνης
Α. Γενικά
Β. Οι αρχές της κλιματικής δικαιοσύνης στο πλαίσιο της ΕΕ
1. Η αρχή της ενωσιακής αλληλεγγύης
2. Η αρχή της κοινωνικής συνοχής
3. Η προστασία του περιβάλλοντος
V. Στοιχεία της κλιματικής δικαιοσύνης-νομολογιακή προσέγγιση
Α. Η υπόθεση Urgenda
Β. Η υπόθεση Friends of the Irish Environment
Γ. Η υπόθεση ClientEarth κατά Πολωνίας
Δ. Η υπόθεση ClientEarth κατά Polska Grupa Energetyczna Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A.
Ε. Υπόθεση C-404/2013
ΣΤ. Υπόθεση Δημοκρατίας της Τσεχίας κατά της Πολωνίας
Ζ. Υπόθεση KlimaSeniorinnen κατά Ελβετίας
Η. Υπόθεση Greenpeace Italia κατά Εni
Θ. Υπόθεση Neubauer
Ι. Υπόθεση Milieudefensie κ.λπ. κατά Royal Dutch Shell
ΙΑ. Γνωμοδότηση του Διαμερικανικού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Inter-American Court of Human Rights)
ΙΒ. Υπόθεση κατά της Procter & Gamble Company
ΙΓ. Υπόθεση Αγροκτήματα Αβοκάντο της Καλιφόρνια
ΙΔ. Υπόθεση Greenpeace International κατά Νορβηγίας
ΙΕ. Υπόθεση παραπλανητικής προωθητικής ενέργειας κατά της KLM
IΣΤ. Η Συμβουλευτική Γνώμη του «Παγκόσμιου Δικαστηρίου Ωκεανών»
ΙΖ. Υπόθεση Navahine
ΙΗ. Προσφυγή Κορεατών νέων κατά της κυβέρνησης της Ν. Κορέας
ΙΘ. Ιταλική Αρχή Ανταγωνισμού κατά Shein
VΙ. Το ζήτημα των παραπλανητικών περιβαλλοντικών προωθητικών ενεργειών - διαφήμισης (greenwashing)
VIΙ. Η προβληματική
Κεφάλαιο Πέμπτο
Η κλιματική δίκη
Ι. Εισαγωγή
ΙΙ. Γενικά-Ορισμός
IIΙ. Η νομική βάση των προσφυγών
ΙV. Στοιχεία της Κλιματικής Δίκης
Α. Ο κλιματικός πρόσφυγας
Β. Οι αρχές που διέπουν την κλιματική δίκη
1. Η αρχή της διαγενεακής δικαιοσύνης
2. Το έννομο συμφέρον των ενδιαφερομένων
3. Η φύση ως φορέας δικαιώματος
4. Το ζήτημα της τήρησης της διάκρισης των εξουσιών
Γ. Τα δικονομικά ζητήματα
1. Το παραδεκτό
2. Το ζήτημα της δικαιοδοσίας
3. Το ζήτημα της αναγνώρισης και εκτέλεσης των αποφάσεων
Κεφάλαιο Έκτο
Η ποινική μεταχείριση της προστασίας του περιβάλλοντος – Η «πράσινη» εγκληματικότητα
Ι. Η προσβολή του περιβάλλοντος ως έγκλημα – Η Εγκληματολογία του Περιβάλλοντος
ΙΙ. Η ενωσιακή νομοθεσία για την ποινική μεταχείριση της προστασίας του περιβάλλοντος
ΙΙΙ. Η ποινική μεταχείριση κατά το Ελληνικό ποινικό σύστημα
Α. Γενικά – Οι διατάξεις του Ποινικού Κώδικα
Β. Η ειδική ποινική περιβαλλοντική νομοθεσία στην Ελλάδα
1. Οι γενικές κυρώσεις
2. Οι επιβαρυντικές περιπτώσεις
3. Η ευθύνη του νομικού προσώπου
4. Οι ελαφρυντικές περιστάσεις
5. Νομιμοποίηση πολιτικώς ενάγοντος
6. Ειδικότερα ζητήματα
ΙV. Η νομολογιακή προσέγγιση των Ελληνικών δικαστηρίων
Α. Υποβάθμιση περιβάλλοντος
ΑΠ (ΣΤ΄ Ποιν.) 338/2021 - Ρύπανση - Υποβάθμιση περιβάλλοντος - αιτιολογία.
ΑΠ (ΣΤ΄ Ποιν.) 1402/2018 - Ρύπανση - Υποβάθμιση περιβάλλοντος
ΑΠ (Ζ΄ Ποιν.) 474/2018 - Υποβάθμιση του περιβάλλοντος κατ΄εξακολούθηση - ευθύνη εκπροσώπου νομικού προσώπου - έλλειψη αιτιολογίας
ΑΠ (ΣΤ΄ Ποιν.) 1267/2024 - Υποβάθμιση περιβάλλοντος - ρύπανση περιβάλλοντος
ΑΠ (ΣΤ΄ Ποιν.) 2014/2019 - Υποβάθμιση περιβάλλοντος - ευθύνη νομίμου εκπροσώπου
ΑΠ (Β΄ Ποινικό Τμήμα Διακοπών) 1288/2023 - Υποβάθμιση περιβάλλοντος - επέμβαση σε περιοχή προστασίας της φύσης και Natura - χελώνες caretta-caretta
Β. Ρύπανση περιβάλλοντος
ΑΠ (Ζ΄ Ποιν.) 10/2024 - Ρύπανση περιβάλλοντος
Γ. Προστασία Δασών
ΑΠ (Α΄ Ποιν. Τμ. Διακοπών) 1256/2024
Επιλεγόμενα
Βιβλιογραφία
Αλφαβητικό ευρετήριο
Τύπος περιεχομένου
Κατηγορίες
Σχετικές εκδόσεις
