Επιχειρήσεις και Ανθρώπινα Δικαιώματα: η εταιρική λογοδοσία για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων - Β΄ κύκλος

About

Πώς μπορεί να συνδέονται μεταξύ τους η σουηδική εταιρία επίπλων IKEA, η αμερικανική αλυσίδα καφέ Starbucks, τα φραουλοχώραφα στη Μανωλάδα της Ηλείας ή, ακόμη, οι μεγάλες αθλητικές διοργανώσεις, όπως για παράδειγμα το Παγκόσμιο Κύπελλο της FIFA στο Κατάρ; Και τι σχέση έχουν όλα αυτά με την περιβαλλοντική κρίση, τις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες ή την ολοένα εντατικότερη παρακολούθηση και αξιολόγηση της εργασιακής απόδοσης μέσω εξελιγμένων ψηφιακών εργαλείων; Και πού ακριβώς εντάσσονται στη συζήτηση, στο πλαίσιο αυτό, ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, όπως οι μετανάστες εργαζόμενοι ή οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων;

Με μια πρώτη ματιά, θα έλεγε κανείς πως δύσκολα συνδέονται μεταξύ τους τα πιο πάνω παραδείγματα. Ωστόσο, όπως θα επιχειρήσει να αναδείξει το παρόν σεμινάριο, αυτό δεν ισχύει. Έχουν βαθιά σύνδεση μεταξύ τους και συνδετικός τους κρίκος είναι ο σεβασμός των δικαιωμάτων του ανθρώπου και, ειδικότερα, η συζήτηση γύρω από τις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα (business and human rights, BHR). Το παρόν σεμινάριο φιλοδοξεί να εμβαθύνει σε καίρια ζητήματα που δίνουν απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά, επιχειρώντας να εξηγήσει πώς φαινομενικά άσχετα ζητήματα αποτελούν μέρος ενός πολύ μεγαλύτερου συνόλου. ...

Στη δεκαετία του 1990, όταν το πεδίο των επιχειρήσεων και ανθρωπίνων δικαιωμάτων αναδύθηκε ως ένα ευρύ διεθνές κίνημα και αντικείμενο επιστημονικής συζήτησης, τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι επιχειρήσεις θεωρούνταν ακόμα ως δύο εντελώς ξεχωριστοί τομείς. Τα ανθρώπινα δικαιώματα αντιμετωπίζονταν ως υποχρέωση των Κρατών, ενώ οι επιχειρήσεις, αν και άρχισαν να υιοθετούν την ιδέα της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης (corporate social responsibility, CSR), δεν θεωρούσαν συνήθως τα ανθρώπινα δικαιώματα ως μέρος αυτής της ευθύνης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα όσοι ασχολούνταν με τις επιχειρήσεις και την εταιρική ευθύνη, τόσο στην πράξη όσο και στη θεωρία, σπάνια (ή ποτέ) να υιοθετούν μια προσέγγιση που να εστιάζει στα ανθρώπινα δικαιώματα. Για αυτούς, τα ανθρώπινα δικαιώματα ήταν μέρος του ευρύτερου νομικού, ρυθμιστικού και πολιτικού πλαισίου μέσα στο οποίο εντάσσονται οι εταιρικές πρακτικές, αλλά δεν αποτελούσαν αυτά καθαυτά μέρος της εταιρικής ευθύνης. Με άλλα λόγια, τα ανθρώπινα δικαιώματα θεωρούνταν υπόθεση των Κρατών και όχι κάτι που αφορά – ή πολύ περισσότερο δεσμεύει – τις επιχειρήσεις.

Τρεις δεκαετίες αργότερα, η κατάσταση έχει αλλάξει σημαντικά. Οι Κατευθυντήριες Αρχές των Ηνωμένων Εθνών για τις Επιχειρήσεις και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (UNGPs), προϊόν χρόνων ακούραστης εργασίας και επίμονων προσπαθειών από υποστηρικτές του πεδίου των δικαιωμάτων του ανθρώπου στις επιχειρήσεις, έχουν αλλάξει την αντίληψη αυτή και έχουν οδηγήσει σε ένα ευρύτερο consensus ότι οι επιχειρήσεις έχουν την ευθύνη τουλάχιστον να σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Δεδομένου του βαθιά ριζωμένου κρατικοκεντρισμού που είχε διαμορφώσει τη θεωρία και την πρακτική των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο παρελθόν, αυτή είναι μια ιδιαίτερα σημαντική εξέλιξη. Υπάρχει πλέον μια διεθνής τάση προς την υιοθέτηση εθνικής νομοθεσίας για τη Δέουσα Επιμέλεια στα Ανθρώπινα Δικαιώματα (Human Rights Due Diligence, HRDD). Η ΕΕ αναμφίβολα θα διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην εδραίωση αυτής της τάσης και στην καθιέρωση της υποχρεωτικής Δέουσας Επιμέλειας ως διεθνούς προτύπου.

Παρόλα αυτά, η αποτελεσματική προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου σε παγκόσμιο επίπεδο εμφανίζει δυστυχώς περισσότερες – ενώ θα περίμενε κανείς το αντίστροφο – προκλήσεις τα τελευταία χρόνια, καθώς, πρώτον, η άνοδος του λαϊκισμού έθεσε – και εξακολουθεί να θέτει – υπό πίεση τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δημοκρατικά κινήματα παντού και, δεύτερον, η πανδημία COVID-19 αύξησε την έκθεση των ευάλωτων ομάδων επιδεινώνοντας τις ανισότητες στον κόσμο. Πρέπει, όμως, να αναγνωρίσουμε ότι οι επιχειρήσεις έχουν επανειλημμένα τοποθετηθεί ως προοδευτικές δυνάμεις που αντιπαρατίθενται σε κυβερνητικές πολιτικές που υποβαθμίζουν τα δικαιώματα του ανθρώπου, υποστηρίζουν δημοκρατικά κινήματα και τάσσονται κατά της ξενοφοβίας, του ρατσισμού και άλλων μορφών παρενόχλησης, περιθωριοποίησης και διακρίσεων που βασίζονται στο μίσος. Αυτός ο εταιρικός «ακτιβισμός» παρατηρείται όλο και πιο συχνά τα τελευταία χρόνια. Για παράδειγμα, δεν είναι λίγες οι επιχειρήσεις που έχουν υποστηρίξει την κοινότητα ΛΟΑΤΚΙ+ και έχουν αναδειχθεί ως προοδευτικές δυνάμεις στην αντιμετώπιση της περιθωριοποίησης των μελών της.

Κάπως παράδοξα, λοιπόν, θα λέγαμε ότι, για να μάθουμε το πεδίο των επιχειρήσεων και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, φαίνεται να είναι αναγκαίο, σε κάποιες περιπτώσεις, να «ξεμάθουμε» ό,τι γνωρίζαμε τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό. Αυτό συμβαίνει επειδή οι συνήθεις τρόποι επιχειρηματικής δραστηριότητας συχνά δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τις επιχειρήσεις. Ενώ ταυτόχρονα, οι αδυναμίες του τρέχοντος διεθνούς νομικού συστήματος επιτρέπουν την πραγματοποίηση των παραβιάσεων αυτών χωρίς ουσιαστικές συνέπειες.

More » « Less

Audience

Objective

The seminar took place on 12/06/2025 with remote attendance.

Με το σεμινάριο παρέχεται υλικό διδασκαλίας (βιβλιογραφία, αρθρογραφία, έγγραφα και εκθέσεις Διεθνών Οργανισμών) και η παρουσίαση της εισηγήτριας.

Μετά την ολοκλήρωση της παρακολούθησης παρέχεται Προσωπική Βεβαίωση Παρακολούθησης.

Upon payment, the provision of on-demand content begins immediately without the right of withdrawal persuant to articles 3ε-3ια of Law 2251/1994.

The access period to on-demand content lasts for one month from the date of its first broadcast.