Π. Ζήτση, Η ένδικη προστασία της νομής επί των δημοσίων κτημάτων, 2025

Πρόλογος

Κυριότερες συντομογραφίες

Πρoδιάθεση

Μέρος Πρώτο

Σκοπός και πεδίο εφαρμογής της ένδικης προστασίας της νομής επί των δημόσιων κτημάτων

§ 1. Θεμελίωση και αποστολή της ένδικης προστασίας της νομής επί των δημόσιων κτημάτων

Ι. Η αυτοτελής ένδικη προστασία της νομής ως θεσμική εγγύηση της δημόσιας ακίνητης περιουσίας

ΙΙ. Επισκόπηση των ενδίκων βοηθημάτων προστασίας της νομής επί δημόσιων κτημάτων

ΙΙΙ. Η δικονομική χρήση του τεκμηρίου της πλασματικής νομής του Δημοσίου στα ακίνητα κυριότητάς του

§ 2. Η ένδικη προστασία της νομής επί των δημόσιων κτημάτων σε αντιδιαστολή από την ένδικη προστασία της κυριότητας

Ι. Η έννοια της κυριότητας

Ι. Η έννοια της νομής

Α. Φυσιογνωμικά στοιχεία της νομής στο ισχύον δίκαιο

Β. Η νομή ως πρόπλασμα κυριότητας

Γ. Πλασματική νομή του ελληνικού Δημοσίου

Δ. Καταχώριση της νομής στο κτηματολογικό φύλλο· η εξαιρετική περίπτωση του αναδασμού

ΙΙΙ. Η κατοχή ως αυτοτελώς προστατευόμενη έννομη κατάσταση

Α. Έννοια

Β. Το ζήτημα των αυθαίρετων κατόχων· σχέση «παρανομίας» και «αυθαιρεσίας»

Γ. Η προστατευόμενη κατοχή του ιδιώτη

§ 3. Δημόσια κτήματα: διακρίσεις και έννομες συνέπειες υπό το πρίσμα της πλασματικής νομής

Ι. Το ελληνικό Δημόσιο ως διάδοχο κράτος του οθωμανικού· εγκαθίδρυση πλασματικής νομής

Α. Διαδοχή του τουρκικού από το ελληνικό Δημόσιο· απαρχές σύστασης του ελληνικού κράτους

Β. Συνοπτική περιοδολόγηση της αντιμετώπισης των δημόσιων κτημάτων κατά τα πρώιμα χρόνια

Γ. Η ίδρυση του νπδδ «Αεροπορική Άμυνα», και μετέπειτα «Διοίκηση Δημοσίων Κτημάτων»

ΙΙ. Διάκριση της περιουσίας του ελληνικού Δημοσίου σε δημόσια και ιδιωτική· έννομες συνέπειες

Α. Δημόσια κτήματα· ορισμός

Β. Ειδικές κατηγορίες δημόσιων κτημάτων

α. Ακίνητα των ΟΤΑ

αα. Τα ακίνητα ΟΤΑ ως ανεπίδεκτα χρησικτησίας

ββ. Η εφαρμογή της ειδικής χρησικτησίας του άρθρου 4 ν. 3127/2003 στα ακίνητα ΟΤΑ

β. Ακίνητα του ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού (ΕΟΤ)

γ. Ανταλλάξιμα δημόσια ακίνητα

δ. Αιγιαλός, παραλία και παλαιός αιγιαλός

αα. Ορισμός του αιγιαλού

ββ. Σημεία τομής και διάκρισης αιγιαλού, παλαιού αιγιαλού και παραλίας

γγ. Ο αιγιαλός ως πράγμα εκτός συναλλαγής· και η μετάπτωσή του σε παλαιό αιγιαλό

δδ. Παραχώρηση δικαιωμάτων χρήσης επί αιγιαλού στο πλαίσιο του ν. 5092/2024

ε. Δάση

στ. Ισραηλίτικα ακίνητα

ζ. Αδέσποτα ακίνητα

η. Εγκαταλελειμμένα ακίνητα

αα. Έννοια και προϋποθέσεις

ββ. Η θέση του Δημοσίου και οι μηχανισμοί προστασίας του

γγ. Η άμυνα του ιδιώτη

θ. Απαλλοτριωθέντα ακίνητα

ι. Ακίνητα στην παραμεθόριο

Γ. Ιδιωτική ακίνητη περιουσία του ελληνικού Δημοσίου

Δ. Έννομες συνέπειες διάκρισης

ΙII. Εκτός συναλλαγής ακίνητα

§ 4. Ακίνητα «αγνώστου ιδιοκτήτη»· εξομοίωση με αδέσποτα και έννομες συνέπειες σε καθεστώς κτηματολογίου

I. Αρχικές κτηματογραφήσεις· υποχρέωση δήλωσης ακίνητης ιδιοκτησίας του ελληνικού Δημοσίου

II. Οριστικοποίηση κτηματολογικών εγγραφών με την ένδειξη «άγνωστος ιδιοκτήτης»

ΙΙΙ. Διόρθωση εσφαλμένης κτηματολογικής εγγραφής με την ένδειξη «άγνωστος»

ΙV. Άμυνα στις ενοχικές αγωγές αυτούσιας απόδοσης μετά την οριστικοποίηση των κτηματολογικών εγγραφών (άρθρο 7 ΕθνΚτημ)

§ 5. Αξιοποίηση και διαχείριση της δημόσιας περιουσίας

Ι. Η Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου (ΚΕΔ) Α.Ε

ΙΙ. Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου (ΕΤΑΔ Α.Ε.)

Α. Νομικό πλαίσιο

Β. Η μεταβίβαση της ιδιωτικής περιουσίας του Δημοσίου στην ΕΤΑΔ.

Γ. Όρια εξουσίας διαθέσεως των ακινήτων που μεταβιβάστηκαν στην ΕΤΑΔ.

Δ. Σχετικά με το χρονικό σημείο περιέλευσης της κυριότητας των ακινήτων στην ΕΤΑΔ

Ε. Η εξαιρετέα κατηγορία «Αρχαιολογικοί χώροι»

ΣΤ. Η εξαιρετέα κατηγορία «αμιγώς δασικές εκτάσεις»

ΙΙΙ. Ζητήματα από κοινού προστασίας Δημοσίου και ΕΤΑΔ επί των μεταβιβαζόμενων στην ΕΤΑΔ ακινήτων

Α. Νέες δίκες

Β. Εκκρεμείς δίκες

ΙV. Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ).

Μέρος Δεύτερο

Ένδικα βοηθήματα προστασίας της νομής επί των δημοσίων κτημάτων

§ 6. Ασφαλιστικά μέτρα νομής ή κατοχής

I. Γενικές προϋποθέσεις λήψης τους

Α. Δικαιοδοσία

Β. Αρμοδιότητα

Γ. Υποκειμενικές διαδικαστικές προϋποθέσεις της δίκης

α. Γενικά

β. Ζητήματα νομιμοποίησης στη διαχείριση των ακινήτων που μεταβιβάστηκαν στην ΕΤΑΔ Α.Ε. από το ελληνικό Δημόσιο και τον ΕΟΤ (άρθρ. 196 ν. 4389/2016)

ΙΙ. Ειδικές προϋποθέσεις λήψης τους

Α. Ύπαρξη ασφαλιστέου δικαιώματος

Β. Το στοιχείο του κατεπείγοντος

ΙΙΙ. Η απόφαση των ασφαλιστικών μέτρων

ΙV. Ασφαλιστικά μέτρα κατά του ελληνικού ή αλλοδαπού Δημοσίου

V. Προσωρινή ρύθμιση από τον εισαγγελέα· κατάργηση της αρμοδιότητας του εισαγγελέα με το άρθρο 1 ν. 4335/2015

Α. Γενικά

Β. Περιεχόμενο και φύση αρμοδιότητας

Γ. Προϋποθέσεις

Δ. Ένδικα μέσα

VI. Επί διαδοχικών καταπατήσεων ανά θερινή περίοδο σε εδαφικές εκτάσεις της ιδιωτικής περιουσίας του Δημοσίου που γειτνιάζουν με αιγιαλό

VII. Ασφαλιστικά Μέτρα κατά τον Κώδικα Κοινωφελών Περιουσιών ν. 4182/2013

VIII. Ένδικα μέσα

§ 7. Κύρια αγωγή αποβολής και διατάραξης από τη νομή

Ι. Το προστατευτέο δικαίωμα της πλασματικής νομής του ελληνικού Δημοσίου

ΙΙ. Η ουσιαστική προϋπόθεση της προσβολής της νομής ή κατοχής

ΙΙΙ. Η επίδραση της γενικής δικονομικής αρχής «iura novit curia» στις εμπράγματες δίκες του Δημοσίου

ΙV. Ιστορική βάση ένδικης προστασίας της νομής επί τέως οθωμανικής γαίας, με κριτήριο το χρονικό σημείο ένταξης της εκάστοτε απελευθερωμένης έκτασης στο ελληνικό κράτος (1830-1947)

Α. Παλαιό Βασίλειο

Β. Νησιά Αιγαίου «μη δορυάλωτα»

Γ. Θεσσαλία/Άρτα

Δ. Νέες Χώρες

Ε. Κρήτη

ΣΤ. Ιόνια Νησιά

Ζ. Δωδεκάνησα

V. Υποχρεωτικότητα άσκησης κύριας αγωγής νομής στο πλαίσιο της ΚΠολΔ 693

§ 8. Κοινά ένδικα βοηθήματα προστασίας της νομής του ελληνικού Δημοσίου.

I. Αυτοδύναμη προστασία της νομής

ΙΙ. Αγωγή αδικαιολόγητου πλουτισμού (condictio possessionis) ή αναγνώρισης της ύπαρξης ή ανυπαρξίας της νομής, καθώς και αποζημίωσης λόγω αδικοπραξίας (ΑΚ 914)

ΙΙΙ. Ποινική προστασία της νομής και της κατοχής

IV. Η ανακοπή τρίτου κατά της αναγκαστικής εκτέλεσης (ΚΠολΔ 936)

§ 9. Διοικητική προστασία νομής δημόσιων κτημάτων σε λειτουργούν κτηματολόγιο

Ι. Διοικητικά πρωτόκολλα αποβολής από δημόσιο κτήμα

Α. Πλαίσιο εφαρμογής

Β. Αρμοδιότητα έκδοσης πρωτοκόλλου

Γ. Νομική φύση πρωτοκόλλου

Δ. Προϋποθέσεις έκδοσης πρωτοκόλλου

ΙΙ. Πρωτόκολλα διοικητικής αποβολής και αποζημίωσης από δασική έκταση.

Α. Νομικό πλαίσιο

Β. Προϋποθέσεις

α. Δασικός χαρακτήρας έκτασης

β. Κυριότητα Δημοσίου· το τεκμήριο κυριότητας του Δημοσίου στα δάση

αα. Ειδικότερα σχετικά με την πλασματική νομή Δημοσίου επί των δασών

ββ. Το άρθρο 62 (§1) ν. 998/1979

γγ. Αυθαίρετη κατάληψη της επίδικης δασικής έκτασης

ΙΙΙ. Το αντικείμενο δίκης της ανακοπής κατά διοικητικών πρωτοκόλλων

Α. Γενικά

Β. Η έλλειψη προηγούμενης ακρόασης ως λόγος ανακοπής

Γ. Η επίκληση της διάταξης του άρθρου 281 ΑΚ από τον ανακόπτοντα

Δ. Ειδικά δικονομικά ζητήματα σε δασικές εκτάσεις

ΙV. Διοικητικές πράξεις προστασίας της κοινοχρησίας του αιγιαλού

Α. Πράξη απομάκρυνσης κινητών και επιβολής προστίμου

Β. Πράξη διαταγής σφράγισης και διακοπής της λειτουργίας της επιχείρησης.

Γ. Πράξη κατεδάφισης

Δ. Αίτηση ακύρωσης

V. Αποβολή

Α. Διαδικασία αποβολής

Β. Ειδικά θέματα αποβολής στη Δωδεκάνησο μετά την κατάργηση των διατάξεων του Κτηματολογικού Κανονισμού Δωδεκανήσου για τον αιγιαλό

VI. Πρωτόκολλο καθορισμού αποζημίωσης αυθαίρετης χρήσης

Α. Νομικό πλαίσιο

Β. Σκοπός και όρια της ανακοπής

Γ. Προϋποθέσεις και έννοια κατάληψης

§ 10. Αποβολή επί αναγκαστικώς απαλλοτριωθέντος ακινήτου

Ι. Η αποβολή του προηγούμενου ιδιοκτήτη με την ολοκλήρωση της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης

ΙΙ. Αναγκαίος όρος καταβολής της πλήρους αποζημίωσης της απαλλοτριούμενης ιδιοκτησίας

§ 11. Άμυνα του ελληνικού Δημοσίου σε εμπράγματες αγωγές των ιδιωτών

Ι. Άρνηση της ιστορικής βάσης του εισαγωγικού της δίκης δικογράφου από το ελληνικό Δημόσιο

ΙΙ. Ένσταση απαραδέκτου λόγω αοριστίας

ΙΙΙ. Ειδική δικονομική ένσταση μη τήρησης της προδικασίας άρθρου 8 § 1 α.ν. 1539/1938

ΙV. Ένσταση ίδιου δικαιώματος (ΑΚ 991)

V. Ένσταση ανεπίδεκτου νομής ακινήτου

VII. Ανταγωγή και ανταίτηση

§ 12. Καταχρηστική άσκηση δικαιώματος του ελληνικού Δημοσίου

I. Ένσταση καταχρηστική άσκησης δικαιώματος του ελληνικού Δημοσίου, προς προστασία της πλασματικής νομής του

ΙΙ. Καταχρηστική έκδοση πρωτοκόλλων διοικητικής αποβολής και αποζημίωσης

ΙΙΙ. Ένστασης καταχρηστικής υποβολής αίτησης ασφαλιστικών μέτρων νομής ή κατοχής (ΚΠολΔ 734)

§ 13. Η ειδική χρησικτησία του άρθρου 4 ν. 3127/2003 για τα αστικά ακίνητα

Ι. Δικαιοπολιτικοί λόγοι θέσπισης

ΙΙ. Η ψήφιση του άρθρου 4 του ν. 3127/2003

Α. Αιτιολογική έκθεση

Β. Η αρχική μορφή της διάταξης

Γ. Η γνωμοδότηση του ΝΣΚ με αριθμό 348/2004

Δ. Η τροποποίηση του άρθρου 4 ν. 3127/2003

Ε. Προϋποθέσεις εφαρμογής της διάταξης

α. Ακίνητα της ιδιωτικής περιουσίας του Δημοσίου

αα. Οδοί – πλατείες

β. Επιφάνεια ακινήτου

γ. Η προϋπόθεση της αδιατάρακτης νομής

δ. Χρονικό πλαίσιο της αδιατάρακτης νομής

ε. Η καλή πίστη του νομέα και των δικαιοπαρόχων του κατά την απόκτηση της νομής

στ. Κριτική αποτίμηση

ζ. Η δικονομική επίκληση της διάταξης του άρθρου 4 ν. 3127/2003 υπό το πρίσμα της προστασίας της νομής του ελληνικού Δημοσίου

Πορίσματα

Πίνακας βιβλιογραφίας - αρθρογραφίας

Αλφαβητικό ευρετήριο

Νομικές Διατάξεις