Δ. Τέλλης, Ευρωπαϊκοί κανόνες βιωσιμότητας και εταιρικό δίκαιο, 2025

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΟΧΟΜΕΝΩΝ

Πρόλογος

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΤΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ

Πρώτο Κεφάλαιο

Διαχρονική εξέλιξη του διεθνούς πλαισίου για τη βιωσιμότητα

Ι. Η αφετηρία των διεθνών πρωτοβουλιών

ΙΙ. Από τις ελπίδες του νέου millennium στη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008

ΙΙΙ. Η πορεία από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 έως σήμερα

Δεύτερο Κεφάλαιο

Η «βιωσιμότητα» στο ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο

και η αλληλεπίδρασή της με την έννοια του εταιρικού συμφέροντος

Ι. Το εννοιολογικό εύρος του όρου «κανονιστικό πλαίσιο αναφορικά με τη βιωσιμότητα»

ΙΙ. Ο Κανονισμός (ΕΕ) 2020/852 (Taxonomy Regulation): μια ημιτελής προσπάθεια ορισμού της βιωσιμότητας

1. Ο Κανονισμός 2020/852 και η περιβαλλοντική διάσταση της βιωσιμότητας

2. Οι αδυναμίες του Κανονισμού Taxonomy: μια συνοπτική αποτίμηση

ΙΙΙ. Το «εταιρικό συμφέρον» και οι διαφορετικές προσεγγίσεις του

1. Το συμφέρον των μετόχων (shareholder value)

2. Το συμφέρον της επιχείρησης (stakeholder value)

3. Ο δικαιολογητικός λόγος ύπαρξης ενός ειδικού κανονιστικού πλαισίου για τη βιωσιμότητα και η στροφή στη θεωρία «stakeholder value»: λόγος και αντίλογος

4. «Ενδιάμεσες» προσεγγίσεις

IV. Εταιρικό συμφέρον και εταιρικός σκοπός

1. Η αλληλεπίδραση εταιρικού συμφέροντος και σκοπού και η (έμμεση) διεύρυνση των ορίων της διαχειριστικής εξουσίας του ΔΣ

2. Οι συνέπειες της υιοθέτησης της stakeholder value προσέγγισης αναφορικά με την ευθύνη των εταιρικών διοικητών

2.1. Η ευθύνη των διοικητών ως μέσο αποτροπής παραβάσεων των καθηκόντων τους

2.2. Η ευθύνη των μελών ΔΣ με βάση το Ν 4548/2018

α) Ειδικότερα: Η υποχρέωση επιμέλειας και η λειτουργία της σε περιβάλ­λον κανόνων βιωσιμότητας

β) Ειδικότερα: ο κανόνας της επιχειρηματικής κρίσης

2.3. Εταιρικό συμφέρον υπό το φως των κανόνων βιωσιμότητας και άσκηση της εταιρικής αγωγής

Τρίτο Κεφάλαιο

Πρόσφατες νομοθετικές εξελίξεις περί βιωσιμότητας

και η επίδρασή τους στο εταιρικό δίκαιο

Ι. Γενικά

ΙΙ. Η υποβολή εκθέσεων βιωσιμότητας από τις εταιρείες

1. Η διαδρομή από την NFRD στη CSRD

2. Τα «τρωτά σημεία» της Οδηγίας 2014/95/ΕΕ (NFRD)

3. Το νέο κανονιστικό πλαίσιο και η επίδρασή του στο εταιρικό δίκαιο

3.1. Η διεύρυνση του υποκειμενικού πεδίου εφαρμογής

3.2. Η «διπλή οπτική» της CSRD και η προσπάθεια τυποποίησης

3.3. Η μετάβαση από το «ήπιο» στο «αναγκαστικό δίκαιο»

3.4. Το περιεχόμενο της έκθεσης βιωσιμότητας

3.5. Η επίδραση της CSRD στον τρόπο προσέγγισης του εταιρικού συμφέροντος

3.6. Η σταδιακή επέκταση των υποχρεώσεων αναφορικά με τη βιωσιμότητα σε ολόκληρη την αλυσίδα αξίας των επιχειρήσεων

3.7. Η υποβολή ενοποιημένων εκθέσεων βιωσιμότητας από μεγάλους ομίλους

3.8. Οι εκθέσεις βιωσιμότητας των επιχειρήσεων τρίτων χωρών

3.9. Ο έλεγχος των εκθέσεων βιωσιμότητας και οι κυρώσεις σε περίπτωση παραβάσεων

4. Η ενσωμάτωση της CSRD στο ελληνικό δίκαιο (Ν 5164/2024)

5. Συμπερασματικές παρατηρήσεις

ΙΙΙ. Η Οδηγία (ΕΕ) 2024/1760 για την εταιρική δέουσα επιμέλεια αναφορικά με τη βιωσιμότητα (CSDDD)

1. Η διαδρομή μέχρι την ψήφιση της Οδηγίας

1.1. Ο γαλλικός νόμος για το καθήκον επαγρύπνησης (devoir de vigilance)

α) Τα εμπόδια κατά την εφαρμογή του Loi de Vigilance

1.2. Ο γερμανικός νόμος για τη δέουσα επιμέλεια στις εφοδιαστικές αλυσίδες (LkSG)

β) Ο «κολοβός» μηχανισμός επιβολής του LkSG

1.3. Η πρόταση Οδηγίας CSDDD

2. Η Οδηγία 2024/1760 για την εταιρική δέουσα επιμέλεια αναφορικά με τη βιωσιμότητα στη σημερινή της μορφή

2.1.Το υποκειμενικό πεδίο εφαρμογής

2.2. Οι νέες υποχρεώσεις που εισάγονται με τη CSDDD

α) Η εξαίρεση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων

β) Ο έλεγχος της αλυσίδας δραστηριοτήτων για δυσμενείς επιπτώσεις στο περιβάλλον και τα ανθρώπινα δικαιώματα

γ) Η υποχρέωση τερματισμού επιχειρηματικών σχέσεων σε περίπτωση αδυναμίας πρόληψης/μετριασμού των δυσμενών επιπτώσεων

δ) Η λήψη μέτρων επανόρθωσης

ε) Ο μηχανισμός κοινοποίησης και η διαδικασία υποβολής καταγγελιών

στ) Το σχέδιο μετάβασης για το μετριασμό της κλιματικής αλλαγής

ζ) Οι διατάξεις για τους ομίλους επιχειρήσεων

2.3. H επίδραση της Οδηγίας CSDDD στη μετεξέλιξη θεσμών και εννοιών του εταιρικού δικαίου

α) Οι εξουσίες των εποπτικών αρχών και οι προβλεπόμενες κυρώσεις

β) Η ευθύνη της μητρικής επιχείρησης για ενέργειες ή παραλείψεις θυγατρικών της

γ) Χρήσιμα συμπεράσματα από τη νομολογία του ΔΕΕ για ζητήματα προστασίας του ελεύθερου ανταγωνισμού

δ) Ο αντίκτυπος του άρθρου 29 στην ευθύνη της μητρικής εταιρείας

ε) Η επίδραση της Οδηγίας στο καθεστώς εσωτερικής ευθύνης των εταιρικών διοικητών

στ) CSDDD: μια «πρώιμη» αποτίμηση

IV. Βιωσιμότητα: ένα νέο “imperative” για τη λειτουργία των επιχειρήσεων ή μια θεματική που βάλλεται πανταχόθεν;

1. Γενικά

2. Το «Πακέτο Απλοποίησης» (“Omnibus Simplification Package”) ως Δούρειος Ίππος εκτεταμένης απορρύθμισης;

2.1. Οι προτεινόμενες τροποποιήσεις στη CSRD

2.2. Οι προτεινόμενες τροποποιήσεις στη CSDDD

Τελικά Συμπεράσματα

Βιβλιογραφία

Ελληνόγλωσση

Ξενόγλωσση

Αλφαβητικό ευρετήριο