B. Blohorn-Brenneur/Σ. Αντωνέλος, Η Διαμεσολάβηση για όλους, 2016

viiΠρόλογος του Jacques Salzer.

xvΠρόλογος του Χαράλαμπου Μαχαίρα.

xxiΠρολογικό σημείωμα και Ευχαριστίες των συγγραφέων.

1Χρήσιμη Νομοθεσία.

Α. Αποσπάσματα Ελληνικής Νομοθεσίας για τη Διαμεσολάβηση και τη

1Δικαστική μεσολάβηση.

1. Από το νόμο 3898/2010 με τίτλο «Διαμεσολάβηση σε Αστικές και

1Εμπορικές Διαφορές» (ΦΕΚ A’ 211/16.12.2010).

2. Από τον Ελληνικό Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας (Όπως ισχύει από την

1.1.2016 έπειτα από τροποποιήσεις του Νόμου 4335/2015 (ΦΕΚ Α΄

487/23.7.2015)).

133. Από τον Ελληνικό Κώδικα περί Δικηγόρων (ΦΕΚ Α’ 208/27.09.2013).

4. Η Υπουργική Απόφαση 109088οικ./2011 – Μέρος Β που αποτελεί

13τον Ελληνικό Κώδικα Δεοντολογίας των Διαμεσολαβητών.

16Β. Αποσπάσματα από την Ενωσιακή Νομοθεσία για τη Διαμεσολάβηση

1. Οδηγία 2008/52/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου

της 21ης Μαΐου 2008 για ορισμένα θέματα Διαμεσολάβησης σε Αστι-

16κές και Εμπορικές υποθέσεις.

212. Από τον Κώδικα Δεοντολογίας των Ευρωπαίων Δικηγόρων.

IEΝΟΤΗΤΑ

Οι διαφορές

Α. Η χρησιμότητα της ύπαρξης των διαφορών και των εμπειριών που απο-

23κτούμε μέσα από αυτές.

24Β. Τα είδη των διαφορών και οι τρόποι κατηγοριοποίησής τους.

1. Η κατηγοριοποίηση των διαφορών με βάση την ύπαρξη νομικών

24στοιχείων ή μη σε αυτές.

2. Ένας άλλος τρόπος κατηγοριοποίησης των διαφορών με βάση το

28αντικείμενό τους.

28α) Νομική Διαφορά.

28β) Τεχνική Διαφορά.

28γ) Οικονομική Διαφορά.

28δ) Διαφορά σχετική με τη σχέση των μερών.

29Γ. Τα βαθύτερα αίτια των διαφορών.

291. Παρανοήσεις ή Πράγματα που δεν έχουν ειπωθεί.

292. Διαφορετικά συστήματα αξιών και πεποιθήσεων.

3. Αντίθετα συμφέροντα και πρακτικά παραδείγματα διαφορών λόγω

29αντίθετων συμφερόντων.

304. Ανάγκες που δεν έχουν ικανοποιηθεί.

30Δ. Οι τρεις δυνάμεις που επηρεάζουν τις διαδικασίες επίλυσης διαφορών

301. Η χρήση της ισχύος.

312. Η προσφυγή στο Δίκαιο.

313. Η διερεύνηση των συμφερόντων των μερών.

Ε. Πρακτικό παράδειγμα που αναδεικνύει τη χρησιμότητα της μη προ-

σκόλλησης σε μία λύση και μόνο για την επίτευξη της κάλυψης των

32αναγκών των μερών.

321. Ιστορικό του πρακτικού παραδείγματος: «Η οικογενειακή οικία».

332. Οι δυνητικές λύσεις με βάση διαφορετικά κριτήρια.

α) Με κριτήριο την ανάγκη προστασίας της οικογενειακής συνοχής

33και των οικογενειακών δεσμών.

34β) Με κριτήριο την ανάγκη στέγασης.

γ) Με κριτήριο την ανάγκη των αδελφών και των τέκνων τους να περνά-

34νε χρόνο μαζί στις διακοπές, για να μείνουν οι σχέσεις τους ισχυρές.

IEΝΟΤΗΤΑ Ι

Οι διαδικασίες εξωδικαστικής επίλυσης

των ιδιωτικών διαφορών

37Προοίμιο της Ενότητας.

Α. Οι λοιποί θεσμοί συμβιβαστικής επίλυσης διαφορών, εκτός της Δια-

38μεσολάβησης και της Δικαστικής μεσολάβησης.

1. Η ειδική περίπτωση διαπραγμάτευσης των μερών και επίτευξης συμβι-

βαστικής λύσης με τη συνδρομή των Δικηγόρων τους μετά την άσκηση

39αγωγής στο Πρωτοδικείο (άρθρο 214Α ΚΠολΔ).

2. Η συμβιβαστική επέμβαση του Ειρηνοδικείου κατόπιν πρωτοβουλίας

40των μερών μίας διαφοράς (άρθρα 209 ΚΠολΔ και 210 ΚΠολΔ).

403. Ο συμβιβασμός του άρθρου 293 ΚΠολΔ.

4. Η υποχρέωση του Δικαστηρίου να αποπειράται να επιλύσει συμβιβα-

στικά τις οικογενειακές και τις εργατικές διαφορές των οποίων επιλαμ-

41βάνεται (άρθρα 611 ΚΠολΔ και 667 ΚΠολΔ).

415. Η επίλυση συλλογικών εργατικών διαφορών από τον ΟΜΕΔ.

426. Η συμβολή του Μεσολαβητή Τραπεζικών και Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΜΤΕΥ) στην εξωδικαστική επίλυση διαφορών τραπεζικού δικαίου.

42Β. Η Δικαστική μεσολάβηση και η Διαμεσολάβηση.

421. Η Δικαστική μεσολάβηση.

442. Η Διαμεσολάβηση (ν. 3898/2010 και άρθρο 214Γ ΚΠολΔ).

α) Οι περιπτώσεις προσφυγής στη Διαμεσολάβηση, κατ’ άρθρο 3 του

νόμου 3898/2010. 46 i. Προσφυγή στη Διαμεσολάβηση με συμφωνητικό υπαγωγής. 46 ii. Προσφυγή στη Διαμεσολάβηση κατόπιν συμφωνίας στο ακροατή-

49ριο Δικαστηρίου. 48 iii. Δικαστική διαταγή προερχόμενη από άλλο κράτος – μέλος της Ε.Ε. 48 iv. Υπαγωγή με υποχρεωτική διάταξη νόμου.

β) Η πρακτική υλοποίηση μίας διαδικασίας Διαμεσολάβησης στην Ελ-

49λάδα.

Γ. Σύγκριση μεταξύ της Διαμεσολάβησης και της Δικαστικής μεσολάβη-

σης για την κατάλληλη αξιοποίησή τους από τους Δικηγόρους και τα

52μέρη των διαφορών, αναλόγως της φύσης της διαφοράς τους.

1. Διαφορές ως προς την εκπαίδευση και τη λειτουργία των Διαμεσολα-

52βητών και των Δικαστών μεσολαβητών.

2. Διαφορές ως προς τη χρονική διάρκεια και τους χώρους υλοποίησης

55των δύο διαδικασιών.

563. Διαφορές ως προς την προσφυγή στην κάθε διαδικασία.

574. Διαφορές κατά την ολοκλήρωση της διαδικασίας.

Δ. Πώς να επιλέξετε την κατάλληλη δικαστική ή εξωδικαστική διαδικα-

61σία για την επίλυση της διαφοράς που σας αφορά.

611. Εισαγωγική πρακτική άσκηση.

2. Ποια διαδικασία επίλυσης θεωρείτε κατάλληλη για την ακόλουθη δια-

62φορά;.

62α) Παράδειγμα 1.

62β) Παράδειγμα 2.

62γ) Παράδειγμα 3.

63δ) Παράδειγμα 4.

633. Ποια είναι η άποψη των συγγραφέων;.

α) Απαντήσεις στα Παραδείγματα 1,2,3, κατά την άποψη των συγγρα-

63φέων.

64β) Απάντηση στο Παράδειγμα 4, κατά την άποψη των συγγραφέων.

Ε. Οι δυνατότητες και τα όρια της Δικαστικής διαδικασίας επίλυσης δια-

65φορών.

1. Οι δυνατότητες που παρέχει στα μέρη η προσφυγή στη Δικαστική δια-

65δικασία επίλυσης της διαφοράς τους.

652. Τα όρια της Δικαστικής διαδικασίας επίλυσης διαφορών.

α) Η αβεβαιότητα της υποκειμενικής εκτίμησης του Δικαστή που θα

66επιληφθεί της υπόθεσης, οπότε και της έκβασης αυτής.

69β) Ο δυσχερής προσδιορισμός μίας δίκαιης λύσης της διαφοράς.

70γ) Οι δυσχέρειες εκτέλεσης μίας δικαστικής απόφασης.

δ) Η –ενίοτε υπέρμετρη– καθυστέρηση στη δικαστική επίλυση της δια-

70φοράς.

72ε) H αβεβαιότητα του συνολικού κόστους της διαδικασίας επίλυσης.

στ) Η αποφυγή των ελλείψεων ή των δυσχερειών εύρεσης αποδεικτι-

74κών των ισχυρισμών των μερών στοιχείων.

74ζ) Η αδυναμία αποκατάστασης των σχέσεων των μερών.

75η) Η αποφυγή της δημοσιοποίησης ευαίσθητων πληροφοριών.

Στ. Οι δυνατότητες και τα όρια της Διαμεσολάβησης και της Δικαστικής

76μεσολάβησης.

761. Οι καινοτόμες δυνατότητες των εξωδικαστικών αυτών διαδικασιών

76α) Η ευελιξία των διαδικασιών.

β) Η χωριστή συνάντηση κάθε μέρους με το Δικηγόρο του και το Δια-

76μεσολαβητή κατά τη διαδικασία της Διαμεσολάβησης.

γ) Ο πολύ σύντομος χρόνος πραγματοποίησης της Διαμεσολάβησης

77ή της Δικαστικής μεσολάβησης.

77δ) Το μειωμένο κόστος των δύο διαδικασιών.

ε) Η διατήρηση και αποκατάσταση για το μέλλον των σχέσεων των με-

78ρών που εμπλέκονται στις διαφορές.

78στ) Η δυνατότητα να ληφθούν υπόψη τα συμφέροντα των μερών.

78ζ) Η εμπιστευτικότητα και το απόρρητο των διαδικασιών.

79η) Η εκτελεστότητα του Πρακτικού των διαδικασιών.

792. Τα όρια των εξωδικαστικών αυτών διαδικασιών.

79α) Τα όρια που ανάγονται στη φύση της διαφοράς.

β) Τα όρια που ανάγονται στη συμπεριφορά των συμμετεχόντων στη

80διαδικασία μερών και οι ενδεχόμενες λύσεις.

γ) Το όριο των διαδικασιών αυτών, όταν το εμπόδιο είναι το παθολο-

80γικό υπόβαθρο της συμπεριφοράς ενός μέρους.

δ) Τα διακριτά αντικείμενα αρμοδιότητας του Δικαστή, του Διαμεσο-

81λαβητή και του Ψυχιάτρου.

IIIEΝΟΤΗΤΑ

Η σημασία της διαχείρισης των συναισθημάτων

στις διαδικασίες εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών

83Α. Τα συναισθήματα σύμφωνα με τη Νευροβιολογία.

831. Ο εγκέφαλος των τριών φλοιών του νευροβιολόγου Paul D. Mac Lean

2. Η συμβολή του Διαμεσολαβητή στην εκτόνωση των συναισθημάτων

85των μερών.

α) Το πείραμα του Πανεπιστημίου του Harvard που κατέδειξε το σύμ-

πτωμα της επιρροής της συναισθηματικής φόρτισης στη χρήση της

87λογικής διάκρισης.

β) Ένα πρακτικό παράδειγμα (του περιορισμού της λογικής διάκρισης

88από την καθημερινότητα).

883. Τα συναισθήματα μέσα στην εξέλιξη μίας διαφοράς.

Β. Τρεις συγγενείς πλην όμως διαφορετικές έννοιες: η αντίληψη του συ-

ναισθήματος, η συναισθηματική κατάσταση, το συναίσθημα. Διευκρι-

90νίσεις για τα συναισθήματα.

911. Δεν είμαστε ό,τι νιώθουμε.

922. Δεν αντιλαμβανόμαστε πάντα με σαφήνεια τι είναι αυτό που νιώθουμε

3. Με κριτήριο το συναίσθημα, διαπιστώνει κανείς ότι υπάρχουν πολλές

υποκειμενικές πραγματικότητες και όχι μία μοναδική και κοινή για

93όλους.

IVEΝΟΤΗΤΑ

Τα συνήθη στάδια μίας διαπραγμάτευσης

στα πλαίσια Διαμεσολάβησης και οι βασικές αρχές της

95Προοίμιο της Ενότητας.

96Α. Oι αρχές που διέπουν τα στάδια της Διαμεσολάβησης.

1. Αρχή πρώτη: Διακρίνετε τα ζητήματα που αφορούν τα πρόσωπα που

εμπλέκονται σε μία διαπραγμάτευση από αυτά που αφορούν το αντι-

96κείμενο της διαπραγμάτευσης.

2. Αρχή δεύτερη: Αναζητήστε τα κρυμμένα συμφέροντα των μερών και

μην παραμένετε στα εμφανή αιτήματά τους ή στις εμφανείς άτεγκτες

96«θέσεις» τους.

3. Αρχή τρίτη: Διερευνήστε τα βαθύτερα αίτια της διαφοράς μέσω ερω-

97τήσεων, οι οποίες θα είναι ανοιχτές.

97α) Τα γεγονότα, οι ανάγκες και τα συμφέροντα των μερών.

98β) Τα συμφέροντα προκύπτουν από τις ανάγκες.

γ) Πρακτικά παραδείγματα αναγκών και συμφερόντων. 99 i. Στο πλαίσιο εργατικής διαφοράς. 99 ii. Στο πλαίσιο οικογενειακής διένεξης. 99 iii. Στo πλαίσιo ενός υποθετικού παραδείγματος της αρωματοποιίας:

99«Αρώματα Dupont».

1014. Αρχή τέταρτη: Διατηρήστε ζωντανή τη σχέση.

102Β. Τα τέσσερα στάδια της Διαμεσολάβησης.

1021. Στάδιο 1 – Ποιo είναι το αντικείμενο της διαφοράς;.

1022. Στάδιο 2 – Ποιες είναι οι αιτίες της διαφοράς;.

1033. Στάδιο 3 – Ποιες είναι οι ενδεχόμενες λύσεις;.

1054. Στάδιο 4 – Ποια είναι η τελική συμφωνία;.

105α) Η τελική επιλογή της κοινής λύσης.

β) Πρακτικά παραδείγματα μετάβασης από το στάδιο των ενδεχομέ-

νων λύσεων σε αυτό της τελικής συμφωνίας. 107 i. Μία τελική συμφωνία που προσαρμόστηκε στις πραγματικές ανά-

γκες των μερών σε μία εργατική διαφορά. 107 ii. Μία οικογενειακή Διαμεσολάβηση: Η ιστορία της συζύγου που ζη-

τούσε διατροφή ποσού τουλάχιστον 800 € μηνιαίως. 109 iii. Η υπόθεση της μετά θάνατον μεταβίβασης μίας επιχείρησης από

τον παππού επιχειρηματία στον εγγονό του. 110 iv. Η υπόθεση της μεγάλης επιχείρησης εμπορίας κατεψυγμένων

113προϊόντων και των 1.000 ψυκτικών θαλάμων. 111 v. Η υπόθεση του πατέρα που κατασκεύαζε υποδήματα.

Γ. Η ιδιαίτερη περίπτωση της μη - επίτευξης συμφωνίας σε αυτή παρά τις

113προσπάθειες των συμμετεχόντων στη Διαμεσολάβηση.

VEΝΟΤΗΤΑ

Οι τεχνικές Επικοινωνίας

στις διαδικασίες εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών

117Προοίμιο της Ενότητας.

117Α. Η μη βίαιη επικοινωνία.

1171. Η προσωπική έκφραση συναισθημάτων και αναγκών.

1182. Τι είναι η μη βίαιη επικοινωνία (ΜΒΕ).

Β. Οι διαφορετικοί τρόποι έκφρασης της αγάπης ως λόγοι πρόκλησης πα-

120ρεξηγήσεων και εντάσεων.

1211. Οι πέντε βασικοί τρόποι έκφρασης αγάπης και εκτίμησης.

2. Πρακτικά παραδείγματα πρόκλησης διενέξεων λόγω διαφορετικής έκ-

122φρασης της αγάπης και των συναισθημάτων των μερών.

122α) Η ιστορία ενός ζευγαριού.

122β) Μια διένεξη στο χώρο εργασίας.

122Γ. Η ενεργητική ακρόαση.

123Δ. Η χρήση των ερωτήσεων.

Ε. Οι ανθρώπινες αντιδράσεις μας στην έκθεση των απόψεων της άλλης

126πλευράς.

1. Οι αυθόρμητες συμπεριφορές και η ενσυναίσθηση, σύμφωνα με τον

126Elias Porter.

2. Οι κατηγορίες αυθόρμητων συμπεριφορών επικοινωνίας από το

127Διαμεσολαβητή, κατά τον Elias Porter.

127α) Συμβουλή.

127β) Κρίση.

128γ) Αναδιατύπωση.

128δ) Ερμηνεία.

128ε) Υποστήριξη του άλλου.

129στ) Έρευνα.

129ζ) Σιωπή.

129Στ. Η Αναδιατύπωση.

1311. Τα διαφορετικά είδη Αναδιατύπωσης.

131α) Η αναδιατύπωση «καθρέφτης ή αντανάκλαση ή ηχώ».

131β) Η αναδιατύπωση «σύνθεση ή σύνοψη».

131γ) Η θετική αναδιατύπωση.

132δ) Η αναδιατύπωση των συναισθηματικών αντιδράσεων.

132ε) Η αναδιατύπωση για την προβολή μη εμφανών ζητημάτων.

2. Τα πέντε οφέλη της Αναδιατύπωσης για τους συμμετέχοντες σε μία

134Διαμεσολάβηση.

134α) Για το Διαμεσολαβητή.

134β) Για το μέρος που αφηγείται/δίνει την πληροφορία.

134γ) Για το μέρος που ακούει/λαμβάνει την πληροφορία.

1353. Μερικές Ασκήσεις Αναδιατύπωσης.

137Ζ. Η Ερμηνεία.

1371. Οι κίνδυνοι της ερμηνείας.

1382. Τα οφέλη της ερμηνείας.

1393. Μερικά πρακτικά παραδείγματα γεγονότων και ερμηνειών.

Η. Στην πηγή των λογικών συνειρμών: η αυτόματη σύνδεση μεταξύ εικό-

141νων και ιδεών.

Θ. Ο Ρυθμός του Λόγου και η προσαρμογή στη γλώσσα που χρησιμο-

141ποιούν τα μέρη.

1411. Η προσαρμογή στο ρυθμό του καθένα.

1422. Η προσαρμογή στη γλώσσα που χρησιμοποιήθηκε.

3. Ένα απλό παράδειγμα προσαρμογής στη γλώσσα που χρησιμοποιεί και

142αντιλαμβάνεται ο άλλος εμπνευσμένο από τη Δικηγορία.

143Ι. Η υπέρβαση των δύσκολων στιγμών.

1431. Πρακτικά παραδείγματα δύσκολων στιγμών κατά τη Διαμεσολάβηση

α) Ένας Δικηγόρος δηλώνει στη Διαμεσολάβηση ότι «είναι αντίθετος

143στο θεσμό της Διαμεσολάβησης».

β) Ένας Δικηγόρος ή ένα μέρος εμποδίζει το διάλογο προβάλλοντας

145επίμονα υποκειμενικές του κρίσεις ή ζητήματα αρχής.

145γ) Η αντιμετώπιση έντονων συναισθημάτων.

146δ) Επιθέσεις σε βάρος του άλλου μέρους.

146ε) Τα μέρη προσπαθούν μόνο να επιρρίψουν ευθύνες το ένα στο άλλο

στ) Κάποιο μέρος προσπαθεί να προσεταιριστεί το Διαμεσολαβητή και

146να τον αναγκάσει να παραδεχτεί ότι το άλλο έχει κάνει σφάλματα

147ζ) Επιθέσεις κατά του Διαμεσολαβητή.

148η) Πρόσκληση προς το Διαμεσολαβητή να δώσει τη γνώμη του.

θ) Κάποιος από τους συμμετέχοντες στη διαδικασία της Διαμεσολάβη-

σης αγορεύει επί των νομικών του ισχυρισμών, σαν να βρισκόταν σε

148ακροατήριο Δικαστηρίου.

ι) Ο σιωπηλός ή ελάχιστα ομιλητικός εμπλεκόμενος στη Διαμεσολά-

149βηση.

149ια) Ο φλύαρος.

150ιβ) Ο ψεύτης.

150ιγ) Η χάβρα: Όλοι μιλάνε ταυτόχρονα.

ιδ) Η κατάσταση αδιεξόδου: Τα μέρη είναι εγκλωβισμένα σε παγιωμέ-

151νες θέσεις.

151ιε) Η συμπάθεια του Διαμεσολαβητή προς ένα μέρος.

VIEΝΟΤΗΤΑ

Ο Ρόλος των Δικηγόρων ως Νομικών Παραστατών

στη Διαδικασία της Διαμεσολάβησης

και της Δικαστικής Μεσολάβησης

153Προοίμιο της Ενότητας

Α. Η υποχρέωση του Δικηγόρου να ενημερώσει τον εντολέα πελάτη για

153την ύπαρξη της Διαμεσολάβησης και της Δικαστικής μεσολάβησης

Περιεχόμενα

Β. Οι Δικηγόροι των μερών συμμετέχουν –με υποχρεωτική διάταξη νό-

μου– στη διαδικασία της Διαμεσολάβησης και συμβάλλουν με καίριο

155τρόπο σε αυτή.

Γ. Η αποτελεσματική παράσταση των Δικηγόρων στη διαδικασία της Δια-

μεσολάβησης και οι διαφορές της με την παράστασή τους σε ακροατή-

156ριο Δικαστηρίου.

Δ. Κατευθυντήριες γραμμές προς τους Δικηγόρους για όλα τα στάδια της

157Διαμεσολάβησης.

1571. Πριν τη Διαμεσολάβηση.

1582. Κατά τη διάρκεια της πραγματοποίησης της Διαμεσολάβησης.

1593. Μετά τη Διαμεσολάβηση.

VIIEΝΟΤΗΤΑ

Ο Ρόλος των Δικαστηρίων

στην αποτελεσματική αξιοποίηση της Διαμεσολάβησης

και της Δικαστικής μεσολάβησης προς όφελος των πολιτών

και του Δικαιικού συστήματος της Ελλάδας

Α. Γιατί οι εξωδικαστικοί τρόποι επίλυσης διαφορών δεν είναι ανταγωνι-

161στικοί αλλά συμπληρωματικοί προς τη λειτουργία των Δικαστηρίων

Β. Γιατί οι εξωδικαστικοί τρόποι επίλυσης διαφορών είναι αναγκαίοι για

την ταχεία και εύρυθμη λειτουργία του Δικαστικού συστήματος επίλυ-

162σης των διαφορών.

Γ. Γιατί τα Δικαστήρια παίζουν έναν κρίσιμο ρόλο στην αποτελεσματική

αξιοποίηση των εναλλακτικών τρόπων επίλυσης διαφορών στην Ελλά-

163δα και διεθνώς.

Δ. Πώς ωφελούνται οι πολίτες, τα Δικαστήρια και το δικαιικό σύστημα

μίας χώρας αλλά και οι κρατικές της δαπάνες από τη συστηματική αξιο-

165ποίηση της Διαμεσολάβησης.

Ε. Οι προβλέψεις της Ελληνικής νομοθεσίας για το ρόλο των Δικαστη-

166ρίων στην αξιοποίηση της Διαμεσολάβησης.

Στ. Με ποια ενδεικτικά κριτήρια ένας Δικαστής θα κρίνει στην πράξη

αν είναι η Διαμεσολάβηση κατάλληλη για την επίλυση μίας διαφο-

167ράς ή η Δικαστική οδός.

1. Ενδεικτικά κριτήρια που χρησιμοποιούν αλλοδαποί Δικαστές, για να

προσκαλέσουν τα μέρη μίας διαφοράς να προσφύγουν σε Διαμεσο-

168λάβηση.

2. Πότε είναι προτιμότερη για την επίλυση μίας διαφοράς η Δικαστική

169οδός.

171Ευρετήριο χρήσιμων όρων.

179Άλλα Συγγράμματα των Συγγραφέων.