Α. Μανιτάκης, Συνταγματική οργάνωση του Κράτους, 3η έκδ., 2009

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Γ΄ ΕΚΔΟΣΗΣ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ B΄ ΕΚΔΟΣΗΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Το Σύνταγμα του Κράτους

I. ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΝΟΗΜΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΣΜΟΥ

Α. Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΓΕΝΙΚΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ ΤΟΥ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΥ

1. Συνταγματισμός και φιλελεύθερο κράτος

2. Η γένεση της ιδέας του γραπτού και τυπικού Συντάγματος

3. Η ιστορική αποτύπωση της συνταγματικής ιδέας

Β. ΟΙ ΣΥΝΤΕΤΑΓΜΕΝΕΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΣΜΟΥ

1. Συνταγματισμός και δημοκρατικό πολίτευμα

2. Συνταγματικό κράτος και συνταγματικό πολίτευμα

3. Η δημοκρατική πολιτεία ως απαύγασμα του ελληνικού συνταγματισμού

ΙI. ΕΝΝΟΙΑ – ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

Α. ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΕΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ «ΣΥΝΤΑΓΜΑ»

1. Η πολυσημία του όρου «Σύνταγμα»

2. Η διάκριση της πολιτειακής από τη νομική πρόσληψη

Β. Η ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΗ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

1. Το Σύνταγμα ως πράξη συντάσσουσα ένα κράτος

2. Το Σύνταγμα ως μέσο οργάνωσης της υπέρτατης

εξουσίας

3. Το Σύνταγμα ως τάξη συντεταγμένη και έννοια ταυτόσημη του πολιτεύματος

Γ. Η ΝΟΜΙΚΟ-ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

1. Το Σύνταγμα ως κείμενο δεσμευτικών επιταγών

2. Η τυπική έννοια του Συντάγματος

α) Ορισμός του τυπικού Συντάγματος

β) Γραπτό Σύνταγμα

γ) Αυστηρό ή άκαμπτο

δ) Ήπιο ή εύπλαστο

ε) Η τυπική υπεροχή του Συντάγματος ή η αυξημένη τυπική δύναμή του

3. Η ουσιαστική έννοια του Συντάγματος

α) Ο αρχικός ορισμός του ουσιαστικού Συντάγματος

β) Ο διπλασιασμός του Συντάγματος: το Σύνταγμα των εξουσιών και το Σύνταγμα των δικαιωμάτων

γ) Το Σύνταγμα ως σύνοψη θεμελιωδών αρχών της έννομης ρύθμισης

δ) Ο διευρυμένος ορισμός του ουσιαστικού Συντάγματος

4. Η σύνθετη έννοια του Συντάγματος

ΙΙI. ΣΗΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

Α. Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

1. Γενικά

2. Η εγγυητική του λειτουργία

α) Εγγύηση απέναντι στην κρατική εξουσία

β) Εγγύηση απέναντι στην πανοπτική εξουσία

γ) Η θεσμοποίηση της κρατικής εξουσίας

3. Η νομιμοποιητική του λειτουργία

4. Η συμβολική του λειτουργία

α) Η ιδεατή αναπαράσταση μιας πολιτείας

β) Σύμβολο πολιτικής ενότητας και ταυτότητας

Β. Η ΝΟΜΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ

1. Η τυπική υπεροχή του

2. Το Σύνταγμα ως γνώμονας ή μέτρο δικαιικής αξιολόγησης

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

Συντακτική εξουσία και αναθεωρητική λειτουργία

I. ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ

Α. ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΦΥΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ

Β. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ

1. Δύναμη πραγματική

2. Δύναμη πολιτική

3. Δύναμη συντάσσουσα πολίτευμα

Γ. ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΉ ΚΑΙ ΣΥΝΤΕΤΑΓΜΈΝΕΣ ΕΞΟΥΣΊΕΣ

1. Η διάκριση μεταξύ συντακτικής και συντεταγμένων εξουσιών

2. Η σημασία της διάκρισης

Δ. ΦΟΡΕΑΣ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΉΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ

1. Ο εκάστοτε κυρίαρχος;

2. Ο Λαός μοναδικός φορέας της συντακτικής εξουσίας

3. Η άσκηση «αυταρχικής» συντακτικής εξουσίας ως

εξαίρεση από τον κανόνα

Ε. ΜΟΡΦΈΣ ΕΜΦΆΝΙΣΗΣ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ

1. Ιστορικά πρότυπα κατάρτισης ή σύνταξης Συντάγματος

2. Τα παραχωρημένα Συντάγματα και τα Συντάγματα-συμβόλαιο

3. Προϊόντα πραξικοπήματος ή επανάστασης

α) Ορισμοί

β) Ρήξη της συνταγματικής νομιμότητας και νομιμοποίηση

γ) Η άσκηση πρωτογενούς συντακτικής εξουσίας κατά την περίοδο 1967-1974

II. Η ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ

Α. ΤΑ ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ

1. Ορισμός της αναθεωρητικής λειτουργίας

2. Διάκριση της αναθεωρητικής λειτουργίας από τη συντακτική εξουσία

3. Διάκριση της αναθεωρητικής από τη νομοθετική λειτουργία

Β. Η ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΊΑ ΚΑΤΆ ΤΟ ΙΣΧΎΟΝ ΣΎΝΤΑΓΜΑ

1. Τυπικά γνωρίσματα του Συντάγματός μας

α) Η θέσπιση του ισχύοντος Συντάγματος

β) Η αυστηρότητα πάγιο χαρακτηριστικό των ελληνικών Συνταγμάτων

γ) Συνέπειες του αυστηρού χαρακτήρα του Συντάγματος

2. Η Αναθεωρητική Βουλή αποκλειστικός φορέας της αναθεωρητικής λειτουργίας

3. Αντικείμενο της αναθεώρησης

α) Το αναθεωρήσιμο των συνταγματικών διατάξεων ως κανόνας

β) Η απαγόρευση αναθεώρησης αναφέρεται στο νόημα των διατάξεων

4. Τα όρια της αναθεώρησης

α) Κατάταξη των ορίων της αναθεώρησης σε κατηγορίες: ρητά και σιωπηρά όρια

β) Τα ρητά όρια της αναθεώρησης

i. Τα ουσιαστικά

ii. Τα διαδικαστικά

γ) Τα σιωπηρά όρια της αναθεώρησης

i. Ο αυστηρός χαρακτήρας του Συντάγματος ως σιωπηρό όριο της αναθεώρησης

ii. Ο μη αναθεωρήσιμος χαρακτήρας της διαδικασίας της αναθεώρησης

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

Άτυπες τροποποιήσεις και πραγμάτωση του Συντάγματος.

Οι εγγυήσεις τήρησής του

I. ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ

II. Η ΔΙΑΡΚΗΣ ΑΔΗΛΗ ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΟΥ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΩΣΗΣ ΤΟΥ

III. ΕΙΔΗ ΑΤΥΠΩΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΩΝ

Α. ΕΝΔΟΓΕΝΕΊΣ ΚΑΙ ΕΞΩΓΕΝΕΙΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΈΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΉΣΕΙΣ

Β. ΕΝΔΟΓΕΝΕΊΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΉΣΕΙΣ

1. Το συνταγματικό έθιμο

α) Tα συστατικά στοιχεία και η ισχύς του εθίμου, γενικά.

β) Το συνταγματικό έθιμο, ειδικά

γ) Το απαράδεκτο του καταργητικού συνταγματικού εθίμου

δ) Η σημασία του συμπληρωματικού συνταγματικού εθίμου

2. Οι συνθήκες του πολιτεύματος

Γ. ΕΞΩΓΕΝΕΙΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΉΣΕΙΣ ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΎ ΔΙΚΑΙΟΥ

1. Εισαγωγή

2. Η «οιονεί αναθεωρητική» και η «ευρω-ενοποιητική» λειτουργία των παραγράφων 2 και 3 του άρθρου 28Σ

IV. Η ΑΛΛΟΙΩΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΩΣ ΑΔΗΛΗ ΜΕΤΑΒΟΛΗ

V. ΟΙ ΕΓΓΥΗΣΕΙΣ ΤΗΡΗΣΕΩΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

Α. Η ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΜΕΤΑΞΎ ΤΗΡΗΣΕΩΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΊΑΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

Β. ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΓΓΥΗΣΕΩΝ ΤΗΡΗΣΕΩΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

1. Ορισμός

2. Διακρίσεις

α) Προληπτικές και κατασταλτικές

β) Γενικές και ειδικές

Γ. Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ ΩΣ ΜΕΙΖΩΝ ΕΙΔΙΚΗ ΕΓΓΥΗΣΗ ΤΗΡΗΣΕΩΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

1. Ο δικαιοδοτικός και ο πολιτικός έλεγχος της συνταγματικότητας των νόμων

2. Η συνταγματική δικαιοσύνη ως εγγύηση τήρησης του Συντάγματος

3. Η θεμελίωση του ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων στον αυστηρό χαρακτήρα και στην τυπική υπεροχή του Συντάγματος

4. Ο κατασταλτικός χαρακτήρας του ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων

5. Τα τέσσερα γνωρίσματα του διάχυτου και παρεμπίπτοντος ελέγχου, όπως εφαρμόζεται στην Ελλάδα

α) Διάχυτος ή αποκεντρωμένος

β) Παρεμπίπτων

γ) Συγκεκριμένος

δ) Δηλωτικός ή διαπιστωτικός

Δ. Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΩΣ ΕΓΓΥΗΣΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

1. Η ιστορική σημασία της ρήτρας του άρθρου 120 παρ. 4Σ

2. Η προστασία του πολιτεύματος σκοπός και δικαιολογία της αντίστασης

3. Το δικαίωμα αντίστασης ως δικαίωμα πολιτικό και ως απόρροια της λαϊκής κυριαρχίας

4. Το ηθικο-πολιτικό δικαίωμα ανυπακοής και η υποχρέωση συνταγματικής νομιμοφροσύνης

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4

To Κράτος του Συντάγματος

I. ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ

Α. Η ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΗ ΣΧΕΣΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΚΡΑΤΟΥΣ

Β. Η ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΟΡΩΝ «ΚΡΑΤΟΣ» ΚΑΙ «ΠΟΛΙΤΕΙΑ» ΣΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ

Γ. ΣΗΜΑΣΙΕΣ ΤΟΥ ΟΡΟΥ «ΚΡΑΤΟΣ»

1. Το κράτος-θεσμός όρος συνώνυμος του κράτους-έθνους

2. Ο όρος «κράτος» συνώνυμος της κρατικής εξουσίας

3. Το κράτος ως υποκείμενο δικαίου ή νομικό πρόσωπο

4. Το κράτος ως κεντρική κρατική εξουσία

5. Το κράτος ως «πολιτική κοινωνία»

6. Το κράτος ως έννομη τάξη

Δ. ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΙ ΟΡΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

1. Ο ορισμός του G. Jellinek και η θεωρία της νομικής προσωπικότητας του κράτους

2. Η κριτική θέση του Δημήτρη Τσάτσου

3. Ο ορισμός του κράτους κατά Μάνεση

Ε. ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

1. Χώρα ή επικράτεια

α) Ορισμός

β) Τι περιλαμβάνεται στη χώρα ή επικράτεια

γ) Η νομική σχέση κράτους και χώρας

2. Λαός

α) Ορισμός

β) Ο λαός ως έθνος

γ) Ο λαός ως «Δήμος»

δ) Έθνος και λαός στην ελληνική συνταγματική ιστορία

3. Εξουσία

α) Ορισμός

β) Χαρακτηριστικά γνωρίσματα

i. Πρωτογενής και αυτοδύναμη

ii. Ακαταγώνιστη, υπέρτατη, συγκεντρωτική και

ενιαία

iii. Οργανωμένη και διαρκής

II. ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ

Α. ΕΚΦΑΝΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ

1. Η κλασική έννοια της κυριαρχίας: Δύναμη πρωτογενής, υπέρτατη και ακαταγώνιστη

2. Η κυριαρχία ως «αρμοδιότητα αρμοδιότητας»

3. Οι δύο όψεις της κυριαρχίας: η εσωτερική και η εξωτερική

α) Η εσωτερική κυριαρχία

β) Η εξωτερική κυριαρχία

4. Η κυριαρχία ως «επικράτεια της πολιτικής»

Β. ΑΠΟΠΕΙΡΕΣ ΕΠΑΝΑΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ

Γ. ΕΘΝΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ

1. Εισαγωγή

2. Εθνική κυριαρχία και συνταγματική αυτονομία

3. Μεταβίβαση αρμοδιοτήτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση και κρατική κυριαρχία

4. Οι αντιπεριορισμοί ή τα απαράβατα όρια στην εκχώρηση κυριαρχικών αρμοδιοτήτων

5. Η συνταγματική επιφύλαξη κυριαρχίας

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

Μορφές του σύγχρονου κράτους

I. ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΕΣ ΑΠΟΣΑΦΗΝΙΣΕΙΣ

Α. ΜΟΡΦΕΣ ΚΡΑΤΟΥΣ

Β. ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΩΣ ΤΥΠΟΣ ΤΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

Γ. ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΤΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

II. ΤΟ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟ ΚΡΑΤΟΣ

ΙII. ΕΝΙΑΙΟ ΚΡΑΤΟΣ, ΣΥΝΘΕΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ ΕΝΩΣΕΙΣ ΚΡΑΤΩΝ

1. Διακρίσεις και ορισμοί

2. Ομοσπονδιακό κράτος

3. Η ποικιλομορφία της ομοσπονδιακής οργάνωσης της

εξουσίας και το αίτημα της ομοσπονδίωσης της ΕΕ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

Πολίτευμα – Μορφές του

I. ΟΡΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ

A. ΑΠΟ ΤΙΣ «ΜΟΡΦΕΣ ΚΡΑΤΟΥΣ» ΣΤΙΣ «ΜΟΡΦΕΣ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΩΝ»

Β. ΜΟΡΦΕΣ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΩΝ

Γ. Η ΓΕΝΙΚΗ ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ «ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ»

Δ. ΟΙ ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΟΡΟΙ «ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ» ΚΑΙ «ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ»

1. Η εννοιολογική διαφοροποίησή τους από τον όρο «πολίτευμα»

2. Ο όρος «πολιτικό καθεστώς»

3. Ο όρος «πολιτικό σύστημα»

II. Η ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΩΝ ΣΕ ΜΟΝΑΡΧΙΑ, ΟΛΙΓΑΡΧΙΑ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Α. Η ΚΛΑΣΙΚΗ ΤΡΙΠΛΗ ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΩΝ

III. ΕΙΔΗ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΚΡΑΤΟΣ

Α. Η ΜΟΝΑΡΧΙΑ

1. Εισαγωγικά

2. Το πολίτευμα της απόλυτης μοναρχίας

3. Το πολίτευμα της συνταγματικής μοναρχίας

α) Η περιορισμένη μοναρχία

β) Η κοινοβουλευτική μοναρχία

γ) Απόλυτη και συνταγματική μοναρχία στην ελληνική συνταγματική ιστορία

Β. Η ΟΛΙΓΑΡΧΙΑ

1. Ορισμός: η συνάρθρωση τυπικών και ποιοτικών γνωρισμάτων

2. Η μείξη στοιχείων ολιγαρχικών και δημοκρατικών στα «μεικτά πολιτεύματα». Η δημοκρατία ως μεικτό πολίτευμα

Γ. Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

1. Ο ορισμός της δημοκρατίας με όρους αρχαίους

2. Ορισμός της με όρους σύγχρονους: εξουσία του λαού διά μέσου των εκλεγμένων αντιπροσώπων του

3. Η αντιπροσωπευτική δημοκρατία ως συνταγματική

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7

Κυβερνητικά Συστήματα: Έννοια – Διακρίσεις

Ι. Η ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΕΞΟΥΣΙΩΝ ΩΣ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΒΑΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΚΑΙ ΩΣ ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΗΣ ΑΜΟΙΒΑΙΑΣ

ΕΞΙΣΟΡΡΟΠΗΣΗΣ ΤΟΥΣ

Α. Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑ, ΓΕΝΙΚΑ, ΚΑΙ Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ, ΕΙΔΙΚΑ, ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΣΜΟ

1. Κριτήριο, αρχικά, διάκρισης των μορφών διακυβέρνησης σε δεσποτικές και μη

2. Εγγύηση, έπειτα, συνταγματική, πολιτικής και ατομικής ελευθερίας

Β. Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΩΣ ΤΕΧΝΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ

1. Μέθοδος, πρωταρχική, οργάνωσης τόσο της μορφής του κράτους, ως φιλελεύθερου, όσο και των μορφών κυβέρνησης

2. Τεχνική με την οποία επιτυγχάνεται αντιστάθμιση και εξισορρόπηση των εξουσιών και ανόρθωση αντεξουσιών

ΙΙ. Η ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΩΝ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΕΞΟΥΣΙΩΝ

Α. ΤΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ ΤΟΥΣ

Β. ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΩΣΑΣ ΒΟΥΛΗΣ, ΩΣ ΜΟΡΦΗ ΣΥΓΧΥΣΗΣ ΤΩΝ ΕΞΟΥΣΙΩΝ

Γ. ΤΟ ΠΡΟΕΔΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ, ΩΣ ΜΟΡΦΗ ΑΥΣΤΗΡΗΣ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΕΞΟΥΣΙΩΝ

1. Τα γενικά του, τυπικά γνωρίσματα

2. Το προεδρικό πρότυπο των Η.Π.Α.

3. Η άμεση εκλογή από το λαό του ΠτΔ ως αποφασιστικό κριτήριο

Δ. ΤΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ, ΩΣ ΜΟΡΦΗ ΗΠΙΑΣ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΕΞΟΥΣΙΩΝ

1. Η σταδιακή καθιέρωση του κοινοβουλευτικού συστήματος διά μέσου της πολιτικής ευθύνης της κυβέρνησης ενώπιον του Κοινοβουλίου

2. Η ιστορική εξέλιξη του κοινοβουλευτικού συστήματος στην Ελλάδα

Ε. ΤΑ ΣΗΜΕΡΙΝΑ, ΤΥΠΙΚΑ, ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

1. Η πολιτική ευθύνη της κυβέρνησης ενώπιον του Κοινοβουλίου

2. Το πολιτικά ανεύθυνο του αρχηγού του κράτους

3. Ο θεσμός της διάλυσης της Βουλής

ΣΤ. Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΠΡΟΣΘΕΤΩΝ Ή ΝΕΩΝ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗΣ ΤΩΝ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

1. «Κυβερνώσα εξουσία» και δραστηριότητες «πολιτικής διεύθυνσης» της χώρας

2. Η εμφάνιση και καθιέρωση της κυβερνώσας εξουσίας

3. Η λειτουργία της πολιτικής διεύθυνσης της χώρας

Ζ. Η ΜΕΤΑΚΥΛΥΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΣΤΗΝ ΕΚΛΟΓΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ

1. Η διάχυση στο λαό και στην κοινή γνώμη της πολιτικής ευθύνης και η προσωποποίηση της πολιτικής

εξουσίας

2. Το δίπολο κυβέρνηση/αντιπολίτευση, εξουσία/αντεξουσία, ύπατο κριτήριο κατάταξης των κυβερνητικών συστημάτων

Η. ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΕΞΟΥΣΙΩΝ: ΚΟΜΜΑΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΠΛΕΙΟΨΗΦΙΚΟΣ/ΣΥΝΑΙΝΕΤΙΚΟΣ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΣΜΟΣ

1. Η σημασία του κομματικού συστήματος στην ειδικότερη διαμόρφωση του κοινοβουλευτικού συστήματος

2. Δικομματικός κοινοβουλευτισμός

3. Πολυκομματικά κοινοβουλευτικά συστήματα

4. Πλειοψηφικός/συναινετικός κοινοβουλευτισμός

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8

H συνταγματική εξαγγελία της μορφής του πολιτεύματος

Ι. ΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΞΑΓΓΕΛΙΑΣ ΤΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 1 ΠΑΡ. 1Σ

Α. H νομική φύση και η ερμηνευτική σημασία της διάταξης

1. Η σημασία γενικά της συνταγματικής εξαγγελίας

2. Η συμβολική και θεσμική σημασία της εξαγγελίας της μορφής του πολιτεύματος

α) Η συμβολική της σημασία

β) Η θεσμική της σημασία

3. Οι όροι «Πολιτεία-πολίτευμα της Ελλάδος» στο άρ-θρο 1 παρ. 1Σ

4. Επιστροφή στον ορισμό και στη σημασία της κλασι-κής έννοιας «πολίτευμα»

5. Η διάκριση πολιτεύματος και κυβερνητικού συστήματος

α) Η διάκρισή τους στην ελληνική συνταγματική θεωρία

β) Η διάκριση της «βάσης» από τη «μορφή» του πολιτεύματος στο Σύνταγμα

γ) Ο όρος «πολίτευμα» στις άλλες συνταγματικές διατάξεις

II. ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

Α. Πηγές του Συνταγματικού Δικαίου και η διάκριση διατάξεων και κανόνων

1. Συνταγματικές διατάξεις – Συνταγματικοί κανόνες –Πηγές δικαίου

2. Θεμελιώδεις συνταγματικές αρχές και συνταγματικοί κανόνες

α) Οι θεμελιώδεις αρχές του πολιτεύματος σε σχέση με τις θεμελιώδεις αρχές του Συντάγματος

β) Διακρίσεις και κατάταξη των θεμελιωδών αρχών σε κατηγορίες

γ) Διάκριση συνταγματικών αρχών και κανόνων