Α. Κοσκινά-Σαριδάκη/Μ. Πλειώνης, Ελληνικό δίκαιο του διαστήματος, 2025

Περιεχόμενα

Προοίμιο

Πρόλογος

Εισαγωγή

1.1. Νομικά πλαίσια αναφοράς: διεθνές, ευρωπαϊκό και εθνικό δίκαιο

1.2. Eνσωμάτωση των διεθνών και ευρωπαϊκών κανόνων δικαίου

Βιβλιογραφία / αναφορές:

Μέρος

Συμμετοχή σε διεθνείς και ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες

Κεφάλαιο 1

Κύρωση διεθνών συνθηκών και ένταξη σε εξειδικευμένους διαστημικούς οργανισμούς

2.1. Κύρωση –κατά τη δεκαετία του ’70– βασικών συνθηκών δικαίου του διαστήματος

2.1.1. Οι βασικές συνθήκες του διεθνούς δικαίου του διαστήματος

2.1.2. Εθνική νομοθεσία για την κύρωση συνθηκών διεθνούς δικαίου του διαστήματος

2.2. Προσχώρηση σε διεθνείς οργανισμούς δικαίου του διαστήματος - δεκαετία του ’80

2.2.1. Η χάραξη πολιτικής - ένταξη στην UN COPUOS το

2.2.1.1. Προτάσεις επανεξέτασης κανόνων του διεθνούς δικαίου του διαστήματος

2.2.1.2. Ειδικότερα, σχετικά με τον ορισμό και την οριοθέτηση του διαστήματος

2.2.1.3. Τοποθετήσεις στο πλαίσιο των συζητήσεων για τη χρήση διαστημικών πόρων

2.2.2. Συμμετοχή στα βασικά δορυφορικά συστήματα του διεθνούς δικαίου

2.2.2.1. Προσχώρηση στην INTELSAT

2.2.2.2. Ένταξη στο σύστημα της INMARSAT

2.3. Συνεκτίμηση μη δεσμευτικών κανόνων και εργαλείων ήπιας νομοθεσίας [soft-law]

2.3.1. Μη δεσμευτικοί κανόνες του διεθνούς δικαίου - ψηφίσματα του ΟΗΕ

2.3.2. Κανόνες και ρυθμίσεις που προωθούνται από τους φορείς και τη βιομηχανία

Βιβλιογραφία / αναφορές:

Κεφάλαιο 2

Δυναμική που εδραιώθηκε μέσω της συμμετοχής σε ευρωπαϊκές διαστημικές δράσεις

3.1. Συμμετοχή σε συστήματα διαχείρισης – συμμετοχή στην ESA

3.1.1. Συμμετοχή σε συστήματα διαχείρισης δορυφορικών υπηρεσιών

3.1.1.1. Προσχώρηση στην EUTELSAT – Νόμος υπ’ αριθμ. 1713/1987

3.1.1.2. Προσχώρηση στον EUMETSAT – Νόμος υπ’ αριθμ. 1770/1988

3.1.2. Συμπόρευση με την ESA και απόκτηση της ιδιότητας πλήρους μέλους

3.1.2.1. Πορεία και βασικά βήματα για την πλήρη ένταξη στην ESA

3.1.2.1.1. Πρώτη συμφωνία συνεργασίας με την ESA - αρχές της δεκαετίας του ‘90

3.1.2.1.2. Η συμφωνία προσχώρησης του 2004 – τεθείσα σε ισχύ το 2005

3.1.2.1.3. Συμμετοχή στις διαδικασίες και τα όργανα της ESA

3.1.2.2. Η συμμετοχή της Ελλάδας στην ESA ως μοχλός ανάπτυξης τεχνογνωσίας

3.2. Eλληνική διαστημική δραστηριότητα υπό το φως σχετικών εξελίξεων στην ΕΕ

3.2.1. Η κατά προτεραιότητα ανάπτυξη ευρωπαϊκών διαστημικών ικανοτήτων

3.2.1.1. Πρώτα στάδια: αποφάσεις της ΕΕ & εγχώρια διαστημική δράση (αρχές του 2000)

3.2.1.2. Συνθήκη της Λισαβώνας - εργασίες του Συμβουλίου Διαστήματος (μέχρι το 2010)

3.2.1.2.1. Κυριότερες εξελίξεις στο πλαίσιο της διαστημικής πολιτικής της ΕΕ

3.2.1.2.2. Pόλος και στρατηγική σημασία του Ευρωπαϊκού Διαστημικού Συμβουλίου

3.2.1.2.3. Διαστημικές δραστηριότητες και πολιτικές της Ελλάδας, την ίδια περίοδο

3.2.2. Μετάβαση και εξέλιξη του Ελληνικού διαστημικού τομέα: 2010 - 2020 και εφεξής

3.2.2.1. Σημαντικές στρατηγικές εξελίξεις στο πλαίσιο της ΕΕ

3.2.2.2. Εθνικά μέτρα κατά την εξεταζόμενη περίοδο, στον εν λόγω τομέα

3.2.2.2.1. Υιοθέτηση Ελληνικής νομοθεσίας - ίδρυση της εθνικής διαστημικής αρχής

3.2.2.2.2. Εκτόξευση των ελληνικών δορυφόρων UPSsat, Hellas Sat 3 και Hellas Sat 4

3.2.2.2.3. Καθορισμός βασικών στόχων στη εθνική στρατηγική για το διάστημα

Βιβλιογραφία / αναφορές:

Μέρος

Ελληνικό Δίκαιο του Διαστήματος

Βιβλιογραφία / αναφορές:

Κεφάλαιο 3

Αρμόδιοι κρατικοί και μη κρατικοί φορείς

4.1. Το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης

4.1.1. Συνοπτική παρουσίαση του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης.

4.1.1.1. Αρχικοί αρμόδιοι φορείς και υπουργεία, υπό προηγούμενων διοικήσεων

4.1.1.2. Βασικές διαρθρωτικές αλλαγές - σύσταση εξειδικευμένου υπουργείου

4.1.1.3. Προεδρικό Διάταγμα 82/2017 – ορισμός των αρμοδιοτήτων του Υπουργείου.

4.1.1.4. Κύρια δομή του Υπουργείου αναφορικά με τα ζητήματα διαστημικής πολιτικής

4.1.2. Ίδρυση και καθήκοντα του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης

4.1.2.1. Η στρατηγικής σημασίας Γενική Διεύθυνση Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων

4.1.2.2. Οι εξειδικευμένες αρμοδιότητες της Γενικής Διεύθυνσης Κυβερνοασφάλειας

4.1.3. Επιπλέον ανάθεση αρμοδιοτήτων στο Υπουργείο / Νόμος υπ’ αριθμ. 4727/2020

4.1.3.1. Εξειδικευμένες αρμοδιότητες του Υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης

4.1.3.2. Εξουσία του Υπουργείου για διαχείριση του φάσματος ραδιοσυχνοτήτων

4.1.3.3. Απόφαση επί της χρήσης τροχιακών θέσεων και αντίστοιχων ραδιοσυχνοτήτων

4.1.4. Το Συμβούλιο Διαστημικής Πολιτικής που συστάθηκε με τον Νόμο 4508/2017

4.2. Η εθνική υπηρεσία για τις διαστημικές δραστηριότητες

4.2.1. Τα πρώτα βήματα: 2017 - Ο Ελληνικός Διαστημικός Οργανισμός

4.2.1.1. Σύσταση του Ελληνικού Διαστημικού Οργανισμού - Νόμος 4508/2017

4.2.1.2. Αρμοδιότητες του ΕΛΔΟ σύμφωνα με τον Νόμο 4508/2017

4.2.1.3. Λειτουργικοί κανονισμοί του ΕΛΔΟ βάσει του Νόμου 4508/2017

4.2.1.4. Διοικητική δομή του Ελληνικού Διαστημικού Οργανισμού - Νόμος 4508/2017

4.2.1.5. Τελικές ρυθμίσεις για την εύρυθμη λειτουργία του ΕΛΔΟ - Νόμος 4508/2017

4.2.2. Η αρμόδια εθνική αρχή σήμερα – Ελληνικό Κέντρο Διαστήματος

4.2.2.1. Βασικοί όροι λειτουργίας του Ελληνικού Κέντρου Διαστήματος- Νόμος 4623/2019

4.2.2.2. Διοικητική οργάνωση του Ελληνικού Κέντρου Διαστήματος

4.3. Άλλοι θεσμοί και φορείς με επιρροή στα διαστημικά θέματα

4.3.1. Συμβολή μη κερδοσκοπικών φορέων, αρμοδίων για την έρευνα του διαστήματος

4.3.1.1. Εθνική Επιτροπή Αστρονομίας - Νομοθετικό Διάταγμα 3725/3.8.1957

4.3.1.2. Η Ελληνική Αστρονομική Εταιρεία

4.3.2. Σημασία των κερδοσκοπικών φορέων και δομές οργάνωσής τους

4.3.2.1. Ο αντιπροσωπευτικός φορέας της ελληνικής διαστημικής βιομηχανίας

4.3.2.2. Η δυναμική παρουσία των ελληνικών εταιρειών στον τομέα του διαστήματος

Βιβλιογραφία / αναφορές:

Κεφάλαιο 4

Η ελληνική νομοθεσία για τις διαστημικές δραστηριότητες

- Η λογική που διέπει τον νόμο του 2017 για τις διαστημικές δραστηριότητες

5.1 Επεξήγηση του πεδίου εφαρμογής του νόμου για τις διαστημικές δραστηριότητες

5.1.1 Εδαφικό & προσωπικό πεδίο εφαρμογής του νόμου (rationae loci - rationae personae)

5.1.1.1 Εδραίωση (οιονεί) εδαφικής και προσωπικής δικαιοδοσίας

5.1.1.2 H στάση της Ελλάδας για την οριοθέτηση του εξωατμοσφαιρικού χώρου

5.1.2 Ουσιαστικό πεδίο εφαρμογής του Νόμου 4508/2017 (rationae materiae).

5.1.3. Ορισμοί θεμελιωδών εννοιών στον Νόμο 4508/2017

5.1.3.1. Σημασία του όρου «διαστημικό αντικείμενο» κατά τον Νόμο 4508/2017

5.1.3.2. Οι κύριοι παράγοντες: φορείς άσκησης δραστηριοτήτων και κατασκευαστές

5.1.3.3. Κράτος Εκτόξευσης, Κράτος Μητρώου και άλλες σχετικές διευκρινίσεις

5.2. Προγραμματισμός και υλοποίηση της διαστημικής δραστηριότητας

5.2.1. Χορήγηση άδειας και εποπτεία των διαστημικών δραστηριοτήτων

5.2.1.1. Κύρια χαρακτηριστικά του καθεστώτος αδειοδότησης στον Νόμο 4508/2017

5.2.1.2. Αναλυτική παρουσίαση των βασικών προϋποθέσεων για την αδειοδότηση

5.2.1.2.1. Απαιτήσεις που σχετίζονται με τον αιτούντα, φορέα άσκησης δραστηριότητας

5.2.1.2.2. Προδιαγραφές που πρέπει να τηρούνται για την προτεινόμενη δραστηριότητα

5.2.1.2.2.1. Παροχή των πληροφοριών: ο φάκελος της αίτησης

5.2.1.2.2.1.1. Περιεχόμενο του φακέλου της αίτησης – Άρθρο 5 του Νόμου 4508/2017

- Πληρωμή του προβλεπόμενου τέλους αίτησης

- Αξιολόγηση του φορέα και εξέταση της βιωσιμότητας του έργου

5.2.1.2.2.1.2. Νομικά μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος στον Νόμο 4508/2017

- Η υποχρέωση υποβολής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων - Άρθρο 6 του νόμου

- Η υποχρέωση λήψης μέτρων για τη μείωση των διαστημικών αποβλήτων

5.2.1.2.2.2. Αξιολόγηση και έγκριση του αιτήματος αδειοδότησης

5.2.1.2.2.3. Αποφάσεις «εις βάρος» του αιτούντος – οι ανησυχίες που διατυπώθηκαν

5.2.2. Διεξαγωγή διαστημικών δραστηριοτήτων και σχετικός κρατικός έλεγχος

5.2.3. Αναίρεση, προσωρινή διακοπή ή και τροποποίηση των όρων της άδειας

5.2.4. Η μεταβίβαση των διαστημικών δραστηριοτήτων

5.3. Απειλές και ενδεχόμενοι κίνδυνοι στο πλαίσιο των διαστημικών δραστηριοτήτων

5.3.1. Απειλές και κίνδυνοι κατά τις διαστημικές δραστηριότητες - μέτρα πρόληψης

5.3.1.1. Διεθνείς υποχρεώσεις των κρατών, πληροφόρησης και συνεργασίας

5.3.1.2. Εθνικό επίπεδο: καθήκον των φορέων να ενημερώνουν τις ελληνικές αρχές

5.3.1.3. Ρύθμιση των διαστημικών δραστηριοτήτων αυξημένου κινδύνου

5.3.1.3.1. Άρθρο 15 - Κανόνες για μη αδειοδοτημένες διαστημικές δραστηριότητες

5.3.1.3.2. Άρθρο 16 - Μεταβατικές διατάξεις για τις (τότε) υπό εξέλιξη δραστηριότητες

5.3.2. Κανόνες περί ευθύνης και αποκατάστασης των ζημιών - ex post

5.3.2.1. Ευθύνη - αποζημίωση ζημιών από διαστημικές δραστηριότητες / Νόμος 4508/2017

5.3.2.2. Η υποχρέωση ασφαλιστικής κάλυψης

5.3.2.2.1. Δυνατότητα προσαρμογής της ασφαλιστικής υποχρέωσης

5.3.2.3. Δικαίωμα αποζημίωσης του Ελληνικού Κράτους έναντι του εμπλεκόμενου φορέα

5.3.2.4. Κανόνες για τον προσδιορισμό της αποζημίωσης

5.3.2.5. Δικαίωμα προσφυγής κατά τρίτων (συν-υπευθύνων για την εκτόξευση) κρατών

5.4. Παρακολούθηση - ασφαλής επιστροφή - ολοκλήρωση διαστημικής δραστηριότητας

5.4.1. Ρυθμίσεις που εφαρμόζονται για την καταχώριση διαστημικών αντικειμένων

5.4.1.1. Διεθνές δίκαιο: ρυθμίσεις για την καταχώριση διαστημικών αντικειμένων

5.4.1.2. Συστάσεις και οδηγίες [soft law] για την καταχώριση διαστημικών αντικειμένων

5.4.1.3. Η υποχρέωση της Ελλάδας περί σύστασης και τήρησης Εθνικού Μητρώου

5.4.1.4. Υποχρέωση ενημέρωσης του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ από την Ελλάδα

5.4.2. Επιστροφή αστροναυτών - επανείσοδος αντικειμένων στη ατμόσφαιρα της Γης

5.4.2.1. Το εφαρμοστέο διεθνές δίκαιο για την ανάκτηση διαστημικών αντικειμένων

5.4.2.2. Συμπληρωματικές κατευθυντήριες διατάξεις - Άρθρο 13 του Νόμου 4508/2017

Βιβλιογραφία / αναφορές:

Συμπερασματικές παρατηρήσεις

Πίνακας σχημάτων

Εικ. 4.1. Συνοπτική ιστορία - Υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης

Εικ. 4.2. Οργάνωση της Γενικής Διεύθυνσης Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων του Υπουργείου Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης

Εικ. 4.3. Βασική Δομή του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης

Εικ. 5.1. UNOOSA / Διαδικτυακό ευρετήριο αντικειμένων Ελληνικών συμφερόντων