Σ. Αντωνέλος/Ε. Πλέσσα, Διαμεσολάβηση σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, 2014

VIIΠρόλογος Νικόλα Κανελλόπουλου

IXΠρόλογος Φώτη Κωτσή

XIΠρόλογος Amanda Bucklow

XIIIΠρολογικό σημείωμα – Ευχαριστίες των συγγραφέων

XXVIIΕρωτήματα που απαντώνται ανά ενότητα

Χρήσιμη Νομοθεσία

XXXIΑ. Ελληνική Νομοθεσία

XXXIΒ. Κοινοτική Νομοθεσία

I. Η πλούσια ιστορία της συμβιβαστικής επίλυσης στην αρχαία και μεσαιωνική Ελλάδα, προπομπός της σύγχρονης Διαμεσολάβησης

1Προοίμιο της Ενότητας - Ερωτήματα που απαντώνται σε αυτή

3Α. Η Αρχαιοελληνική προσφυγή σε πρόσωπα κύρους για να κρίνουν μία διαφορά ή για να προτείνουν συμβιβαστική λύση ανάμεσα στους εμπλεκ­ό­μενους σε αυτή

1. Η επίλυση διαφορών από πρόσωπα κύρους κατά τη Μινωική και την Αρχαϊ-

3κή περίοδο και η συνύπαρξη διαιτησίας και συμβιβασμού

2. Η υποβοήθηση διαπραγματεύσεων από τους θέραπες κατά την Κλασσική

4περίοδο

3. Η κρίση των διαφορών μεταξύ μελών της Χριστιανικής Εκκλησίας από κρι-

5τές Χριστιανούς κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο στην Ελλάδα (146 π.Χ. και έκτοτε)

4. Η θεωρητική διαφοροποίηση και η λεκτική και πρακτική εξομοίωση Διαι-

6τησίας και Συμβιβασμού κατά τη Βυζαντινή περίοδο

5. Οι μεσαιωνικές νοταριακές πράξεις συμφιλίωσης στα ενετοκρατούμενα

7μέρη της μεταβυζαντινής Ελλάδας

7α) Τα νοταριακά έγγραφα συμφιλίωσης οικογενειών

8β) Τα νοταριακά ινστρουμέντια

6. Ο σασμός ως διαδικασία υποβοηθούμενης από τρίτους συμβιβαστικής

8επίλυσης διαφορών στην ορεινή Κρήτη

α) Η διαδικασία του σασμού, οι παραλλαγές της και τα κοινά χαρακτηριστι-

9κά τους

β) Παραδείγματα σασμών και συμβιβαστικών συμφωνιών που προέκυψαν

10από αυτούς

11Β. Η γένεση της διαμεσολάβησης στη Βόρειο Αμερική του 19ου αιώνα μ.Χ. και η ανάπτυξή της στις Η. Π. Α. έως σήμερα

1. Οι πρώτες εθιμικές μορφές συμβιβαστικής επίλυσης με τη συνδρομή τρί-

των στη Βόρειο Αμερική: η τελετή αποκατάστασης της δικαιοσύνης και της

11αρμονίας των ινδιάνων Ναβάχο

2. Οι πρώτες απόπειρες διαμεσολάβησης στις Η.Π.Α. στις αρχές του 19ου

12αιώνα και η διττή ανάπτυξή της από το 1976 έως σήμερα

14Γ. Η ανάπτυξη της διαμεσολάβησης κατά τη δεκαετία του 1980 στο Ηνωμένο Βασίλειο και η εξέλιξή της έκτοτε

1. Η εφαρμογή πριν τη νομοθετική κατοχύρωση και οι Κανόνες Πολιτικής Δι-

14κονομίας του

α) Οι σημαντικότερες προβλέψεις των Κανόνων Πολιτικής Δικονομίας του

151998

i. Διαδικασίες που προηγούνται της κατάθεσης αγωγής (Pre-action Proto-

16cols)

ii. Μη επιδίκαση των δικαστικών εξόδων στο μέρος που δεν συνέπραξε

17στη διαδικασία διερεύνησης του ενδεχομένου διαμεσολάβησης

iii. Διαδικασίες συμβιβαστικής επίλυσης στα κατά τόπους Πρωτοδικεία

18(Court Annexed Schemes)

182. Οι τελευταίες νομοθετικές εξελίξεις

20Δ. Η ανάπτυξη της διαμεσολάβησης στην Ευρώπη με τη σφραγίδα του κοινοτικού νομοθέτη.

19901. Οι πρωτοβουλίες του κοινοτικού νομοθέτη ήδη από τη δεκαετία του

20για την ανάπτυξη της διαμεσολάβησης στις καταναλωτικές διαφορές

2. Η κοινοτική οδηγία 2008/52/Ε.Κ. και η μεταφορά της στα εθνικά δίκαια των

21κρατών μελών της Ε.Ε.

α) Το ιστορικό της μεταφοράς της οδηγίας στα εθνικά δίκαια κρατών μελών,

21περιλαμβανομένης της Ελλάδας

β) Η συγκυρία της επέλευσης της ελληνικής δημοσιονομικής κρίσης και οι

22επιπτώσεις της στη διαμεσολάβηση

3. Οι τελευταίες εξελίξεις στο κοινοτικό δίκαιο της διαμεσολάβησης, με έμφα-

25ση στην προστασία των καταναλωτών

264. Οι τελευταίες πρωτοβουλίες του Έλληνα νομοθέτη

II. Οι αρχές της Διαμεσολάβησης, οι συμμετέχοντες στη διαδικασία και ο ρόλος του ουδέτερου τρίτου

27Προοίμιο της Ενότητας - Ερωτήματα που απαντώνται σε αυτή

27Α. Τα χαρακτηριστικά στοιχεία και το περίγραμμα λειτουργίας του θεσμού

1. Διαδικασία Επίλυσης των Διαφορών με τη Βοήθεια ουδέτερου τρίτου – Ο

27ορισμός του ν. 3898/2010 και τα επιμέρους στοιχεία αυτού

28α) Διαρθρωμένη διαδικασία

30β) Τα μέρη επιχειρούν

31γ) Εκουσίως

33δ) Να επιλύσουν τη διαφορά τους με συμφωνία

35ε) Με τη βοήθεια διαμεσολαβητή

372. Οι συμμετέχοντες στη διαμεσολάβηση

37α) Τα μέρη μια διαφοράς

39β) Οι πληρεξούσιοι δικηγόροι

41γ) Τρίτα πρόσωπα

41δ) Τα στάδια της διαμεσολάβησης

43Β. Οι αρχές της διαμεσολάβησης που διέπουν όλα τα στάδια της διαδικασίας

431. Η αρχή της εμπιστευτικότητας

44α) Το απόρρητο της διαμεσολάβησης

β) Κατά τις κατ’ ιδίαν συναντήσεις ο διαμεσολαβητής δεν μεταφέρει τίποτα

46από το ένα μέρος στο άλλο άνευ συναίνεσης

482. Η αρχή της εκούσιας υπαγωγής και της εκούσιας συνέχισης της διαδικασίας

493. Η αρχή της μη δεσμευτικότητας μέχρι τη σύναψη της συμφωνίας επίλυσης

504. Η αρχή του μη επικριτικού ρόλου του διαμεσολαβητή

505. Η αρχή της ουδετερότητας και της αμεροληψίας του διαμεσολαβητή

526. Η αρχή του ελέγχου της εξουσίας δέσμευσης των μερών

52Γ. Ο ρόλος του διαμεσολαβητή – Η ανάγκη ύπαρξης ουδέτερου τρίτου

521. Ο ορισμός του διαμεσολαβητή σύμφωνα με το ν. 3898/2010

542. Ο Κώδικας Δεοντολογίας Διαπιστευμένων Διαμεσολαβητών

563. Η δυναμική και η χρησιμότητα του ουδέτερου τρίτου

III. Η Διαμεσολάβηση και οι άλλοι θεσμοί επίλυσης διαφορών

59Προοίμιο της Ενότητας - Ερωτήματα που απαντώνται σε αυτή

59Α. Ένας διαφορετικός μηχανισμός από τους ήδη γνωστούς στην Ελλάδα

21. Διαχωρισμός από τις διαδικασίες των διατάξεων 208 επ. και 233 παρ.

59ΚΠολΔ

612. Διαφοροποίηση από το δικαστικό συμβιβασμό (άρθρο 293 ΚΠολΔ)

3. Διαφοροποίηση από τον εξωδικαστικό συμβιβασμό κατ’ άρθρον 214 Α

62ΚΠολΔ

634. Διαφοροποίηση από τη δικαστική μεσολάβηση κατ’ άρθρον 214Β ΚΠολΔ

645. Διαφοροποίηση από τη διαιτησία

66Β. Ένας συμπληρωματικός και καινοτόμος θεσμός επίλυσης διαφορών

661. Γιατί η διαμεσολάβηση παράγει αποτελέσματα

66α) Η διαμεσολάβηση παράγει προστιθέμενη αξία

66i. Εντοπισμός των κοινών συμφερόντων των μερών

67ii. Έλεγχος της αποτελεσματικότητας των προσφορών τους από τα μέρη

68iii. Προσανατολισμός στο μέλλον

68iv. Ανάδειξη παραγόντων γένεσης της διαφοράς

69v. Αποκατάσταση του διαλόγου

69vi. Εξοικονόμηση πόρων για τους πολίτες και την Πολιτεία

70vii. Αναμόρφωση της κοινωνικής νοοτροπίας

70β) Η παραγωγή προστιθέμενης αξίας στις εμπορικές διαφορές

2. Πεδία χρήσης της διαμεσολάβησης πέραν της διαδικασίας επίλυσης διαφο-

72ρών strictο sensu

72α) Η διαπραγμάτευση και σύναψη συμβάσεων με τη βοήθεια διαμεσολαβητή

74β) Η διαμεσολάβηση στην εκπαίδευση διευθυντικών στελεχών εταιριών

74γ) Η διαμεσολάβηση στον εργασιακό χώρο (workplace mediation)

76δ) Η κοινωνική διαμεσολάβηση (community mediation)

3. Η διαμεσολάβηση συμπληρώνει αρμονικά τους υπόλοιπους μηχανισμούς

77επίλυσης των διαφορών

IV. Οι σύγχρονες προκλήσεις για τη Διαμεσολάβηση στην Ελλάδα και οι ενδεχόμενες απαντήσεις μέσα από αλλοδαπά παραδείγματα

79Προοίμιο της Ενότητας - Ερωτήματα που απαντώνται σε αυτή

80Α. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ελληνικού συστήματος απονομής της δι­και­οσύνης, όπως αποτυπώνονται στον Κοινοτικό Πίνακα Αξιολόγησης της απονομής δικαιοσύνης

82Β. Οι προκλήσεις που προκύπτουν από τα στατιστικά στοιχεία του E.U. Justice scoreboard για την Ελλάδα και ορισμένες σκέψεις για την αποτελεσματική αντιμετώπισή τους

83Γ. Οι αλλοδαπές λύσεις για την αποτελεσματική αξιοποίηση της διαμεσολάβησης και την αποσυμφόρηση των δικαστηρίων μέσα από τα παραδείγματα της Πολιτείας της Καλιφόρνια των Η.Π.Α. και της γειτονικής Ιταλίας

1. Η νομοθετική αξιοποίηση της Διαμεσολάβησης στην Πολιτεία Καλιφόρνια

των Η.Π.Α. και η αποτελεσματική συνύπαρξή της με το δικαστικό σύστημα

84απονομής της δικαιοσύνης

α. Η νομοθετική και η συμβατική προστασία των αρχών της διαμεσολάβησης

85και της αποτελεσματικότητάς της στην Καλιφόρνια

β. Οι νομοθετικές και συμβατικές διατάξεις που ωθούν τα μέρη να συμμετά-

87σχουν στη διαμεσολάβηση

γ. Οι προθεσμίες απονομής δικαιοσύνης στην Καλιφόρνια, τα πιλοτικά προ-

γράμματα συμπληρωματικής προς τα δικαστήρια εφαρμογής της

89διαμεσολάβησης και τα αποτελέσματά τους

i. Οι προθεσμίες σύντομης απονομής της δικαιοσύνης στην Καλιφόρνια

89και η πραγματοποίηση διαμεσολάβησης κατά την εκκρεμοδικία

ii. Τα πιλοτικά προγράμματα διαμεσολάβησης σε τοπικά δικαστήρια

90(County Courts) και τα αποτελέσματά τους

912. Η νομοθετική θέσπιση της υποχρεωτικής διαμεσολάβησης στην Ιταλία

α. Το ιταλικό μοντέλο εφαρμογής της διαμεσολάβησης με ενθαρρυντικά για

91τον εκεί νομοθέτη αποτελέσματα

β. Οι πρόσφατες νομοθετικές εξελίξεις για την ενίσχυση της εφαρμογής της

96διαμεσολάβησης

V. Διαφορές δεκτικές Διαμεσολάβησης – Διαδικασία – Χρόνος – Αποτελέσματα υπαγωγής τους σε αυτή

99Προοίμιο της Ενότητας - Ερωτήματα που απαντώνται σε αυτή

99Α. Οι διαφορές δεκτικές διαμεσολάβησης και η έννοια της εξουσίας διάθεσης του αντικειμένου της διαφοράς

103Β. Πότε είναι δυνατή η διαμεσολάβηση σύμφωνα με το ν. 3898/2010

1. Η προσφυγή στη διαμεσολάβηση με συμφωνία των μερών πριν ή κατά τη

103διάρκεια της εκκρεμοδικίας (άρθρο 3 παρ. 1 περ. α)

2. Τα μέρη καλούνται να προσφύγουν στη διαμεσολάβηση από το δικαστήριο

106(άρθρο 3 παρ. 1 περ. β και παρ. 2)

3. Η δυνατότητα προσφυγής στη διαμεσολάβηση αν διαταχθεί από δικαστήριο

107άλλου κράτους μέλους (άρθρο 3 παρ. 1 περ. γ)

4. Η περίπτωση της νομοθετικής πρόβλεψης για υποχρεωτική υπαγωγή στη

107διαμεσολάβηση (άρθρο 3 παρ. 1 περ. δ)

Γ. Η διαδικασία υπαγωγής μιας διαφοράς στη διαμεσολάβηση σύμφωνα με το

108ν. 3898/2010

1081. Η συμφωνία υπαγωγής στη διαμεσολάβηση

1102. Η συμβατική ρήτρα διαμεσολάβησης

111Δ. Τα αποτελέσματα της υπαγωγής μιας διαφοράς στη διαμεσολάβηση

VΙ. Η διενέργεια μιας Διαμεσολάβησης στην Ελλάδα

115Προοίμιο της Ενότητας - Ερωτήματα που απαντώνται σε αυτή

115Α. Εισαγωγικά, το πνεύμα που διέπει το νόμο 3898/2010 για τη διαμεσολάβηση και εξηγεί τη συντομία του

120Β. Η αρχική επικοινωνία των μερών και των δικηγόρων τους με το διαμεσολαβητή και η ισότιμη ενημέρωσή τους για τη διαμεσολάβηση. Ο ρόλος των μερών, των δικηγόρων και του διαμεσολαβητή στο στάδιο αυτό

1201. Η παροχή της ισότιμης ενημέρωσης

1212. Η κατανόηση του ρόλου του διαμεσολαβητή από τα μέρη

3. Οι δεοντολογικές υποχρεώσεις του διαμεσολαβητή κατά την ενημέρωση και

122σε κάθε περίπτωση πριν την ανάληψη των καθηκόντων του

123Γ. Η επιλογή από τα μέρη κοινά αποδεκτού διαμεσολαβητή από τον οικείο δημόσιο πίνακα του Υπουργείου Δικαιοσύνης Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

124Δ. Η σημασία της προσεκτικής επιλογής της ημερομηνίας της διαμεσολάβησης

1. Η επιλογή της ημερομηνίας της διαμεσολάβησης με έμφαση στην ανάγκη

124παρουσίας των μερών σε αυτή

2. Η ανάγκη αφιέρωσης από τα μέρη του αναπόσπαστου χρόνου τους στη

125διαμεσολάβηση προς όφελός τους

126Ε. Η επιστολή ανάληψης καθηκόντων του διαμεσολαβητή προς τα μέρη και στη συνέχεια η λήψη από εκείνον των συνοπτικών ενημερωτικών σημειωμάτων των δικηγόρων τους για την υπόθεση

1. Το ενδεικτικό περιεχόμενο της επιστολής ανάληψης καθηκόντων του

126διαμεσολαβητή προς τα μέρη

2. Τα ενημερωτικά σημειώματα που αποστέλλουν οι δικηγόροι-νομικοί παραστά-

127τες των μερών στο διαμεσολαβητή πριν τη διενέργεια της διαμεσολάβησης

α. Τα σημειώματα αυτά δεν συντάσσονται όπως τα δικόγραφα και οι προτά-

127σεις ενώπιον δικαστηρίου

128β. Το ενδεικτικό περιεχόμενο αυτών και η εμπιστευτικότητά τους

129γ. Η σημασία της έγκαιρης αποστολής τους στο διαμεσολαβητή

129ΣΤ. Η διενέργεια της διαμεσολάβησης κατά τη συμφωνημένη ημερομηνία αυτής, συνήθως εντός μίας μόνο ημέρας και τα στάδιά της

1. Η διάρκεια της διαδικασίας stricto sensu και η προθεσμία πραγματοποίησης

μίας διαμεσολάβησης. Οι σχετικές αναφορές στον ελληνικό νόμο και η

130σύνδεση διάρκειας και υπολογισμού της αμοιβής του διαμεσολαβητή

130α. Ο χρόνος διάρκειας μίας διαδικασίας διαμεσολάβησης stricto sensu

β. Η σύνδεση στο ν. 3898/2010 της διάρκειας της διαμεσολάβησης με τον

υπολογισμό της αμοιβής του διαμεσολαβητή και οι ενδεχόμενες παρα-

131νοήσεις

133γ. Η ανώτατη χρονική προθεσμία πραγματοποίησης μίας διαμεσολάβησης

2. Οι χώροι και τα στάδια της διαδικασίας, η φύση τους και η χρήση τους από

το διαμεσολαβητή για τη μεγαλύτερη δυνατή αποτελεσματικότητα προς

133όφελος των μερών

134α. Μία διαμεσολάβηση, περισσότερες αίθουσες

β. Επί των σταδίων της διαδικασίας: Το καλωσόρισμα των μερών και των

135δικηγόρων τους

137γ. Η εισαγωγική κοινή συνάντηση

δ. Οι κατ’ ιδίαν συναντήσεις και η κοινολόγηση προτάσεων και αντιπροτάσε-

ων στα μέρη κατόπιν συναίνεσης. Η επάνοδος σε κοινές συναντήσεις κατά

139την κρίση του διαμεσολαβητή

ε. Η χρήση των κοινών συναντήσεων σε μεταγενέστερα στάδια της διαδικασίας

141και η διαφορά προσέγγισης στη χρήση τους στην Ευρώπη και στις Η.Π.Α

στ. Η ολοκλήρωση της διαδικασίας και οι σχετικές διατάξεις του Κώδικα Δεο-

144ντολογίας δαπιστευμένων διαμεσολαβητών

VIΙ. Η συμφωνία επίλυσης της διαφοράς, το Πρακτικό της διαμεσολάβησης και η εκτελεστότητά του

147Προοίμιο της Ενότητας - Ερωτήματα που απαντώνται σε αυτή

147Α. Η συμφωνία επίλυσης της διαφοράς

148Β. Το Πρακτικό διαμεσολάβησης

1481. Η μη επιτυχής ολοκλήρωση της διαδικασίας

1492. Η επιτυχής ολοκλήρωση της διαδικασίας

3. Η δυνατότητα κατάθεση του πρωτοτύπου πρακτικού στη γραμματεία του

150αρμοδίου δικαστηρίου από τον διαμεσολαβητή

150Γ. Η εκτελεστότητα του Πρακτικού διαμεσολάβησης

VIII. Χρήσιμα Υποδείγματα

1541. Υπόδειγμα Συμβατικής Ρήτρας Διαμεσολάβησης

1552. Υπόδειγμα Συμφωνητικού Υπαγωγής Διαφοράς σε Διαμεσολάβηση

1612.1. Υπόδειγμα Επιστολής ανάληψης καθηκόντων του Διαμεσολαβητή προς τους Δικηγόρους - Νομικούς Παραστάτες και συγκέντρωσης στοιχείων

1643. Υπόδειγμα Πρακτικού Επιτυχίας της Διαμεσολάβησης (και μνεία πριν τις υπογραφές για την εντολή κατάθεσης στο Πρωτοδικείο για να καταστεί τίτλος εκτελεστός)

1664. Υπόδειγμα Πρακτικού Αποτυχίας της Διαμεσολάβησης

1685. Απαρίθμηση Ενεργειών πριν, κατά και μετά την ολοκλήρωση της Διαμεσολάβησης - Σχετικές διατάξεις

171Ελληνική και ξένη βιβλιογραφία

171Ελληνική αρθρογραφία – βιβλιογραφία

172Ξένη αρθρογραφία – βιβλιογραφία

174Επιστημονικά περιοδικά

174Παραπομπές σε ιστοσελίδες