Κ. Καλαβρός, Η διαιτητική συμφωνία στις διεθνείς συναλλαγές, 2025

Πίνακας περιεχομένων

Πρόλογος

Εισαγωγή

Ι. Η έννοια της διαιτητικής συμφωνίας στο διεθνές κανονιστικό πλαίσιο

1. Τα βασικά εννοιολογικά γνωρίσματα της διαιτητικής συμφωνίας

α. Ελεύθερη υπαγωγή της διαφοράς στη διαιτησία

β. Αποκλεισμός της δικαιοδοσίας των πολιτειακών δικαστηρίων

γ. Ανάθεση σε τρίτο της επίλυσης της διαφοράς

δ. Η επίλυση της διαφοράς χωρεί με βάση διαδικασία, η οποία έχει δικαιοδοτικά γνωρίσματα

ε. Η επίλυση της διαφοράς στη διαιτησία θα έχει ισοδύναμα αποτελέσματα, όπως μία δικαστική απόφαση

2. Υποχρέωση αναγνώρισης και τεκμήριο εγκυρότητας των διαιτητικών συμφωνιών

α. Η εμβέλεια της διάταξης του άρθρου ΙΙ της ΣΝΥ

β. Υποχρέωση αναγνώρισης και τεκμήριο εγκυρότητας

3. Ο μηχανισμός αναγνώρισης των διαιτητικών συμφωνιών κατά τη ΣΝΥ

α. Ενιαία ουσιαστική ρύθμιση

β. Συμπλήρωση με βάση το εφαρμοστέο εθνικό δίκαιο

4. Η αρχή της αυτοτέλειας της διαιτητικής συμφωνίας

α. Εισαγωγή

β. Η αρχή της αυτοτέλειας ή του χωρισμού της διαιτητικής συμφωνίας

γ. Περιπτώσεις μη ισχύος της αρχής της αυτοτέλειας

δ. Τα όρια της αρχής της αυτοτέλειας ή μπορεί να επιβιώνει μία διαιτητική συμφωνία μίας παράνομης ή ανήθικης σύμβασης στην οποία περιέχεται;

ε. Η λειτουργία της αρχής της αυτοτέλειας επί διαφθοράς

II. Η κατάρτιση της διαιτητικής συμφωνίας

1. Κατάρτιση της (διαιτητικής) συμφωνίας

2. Ειδικότερα ζητήματα της κατάρτισης των διαιτητικών συμφωνιών – Οι κατά παραπομπή διαιτητικές συμφωνίες

III. Ο τύπος της διαιτητικής συμφωνίας

1. Ο χαρακτήρας του ενιαίου αυτόνομου κανόνα

2. Αποδεικτικός ή συστατικός τύπος;

3. Κατάρτιση διαιτητικής συμφωνίας και τύπος αυτής

4. Τα ειδικότερα στοιχεία του έγγραφου τύπου

α. Η ιδιόχειρη υπογραφή των μερών

β. Η ανταλλαγή επιστολών και τηλεγραφημάτων

γ. Άλλες περιπτώσεις τήρησης του έγγραφου τύπου

αα. Η ανάγκη για την ερμηνευτική επέκταση του άρθρου ΙΙ (2) της ΣΝΥ

ββ. Τα βασικά εννοιολογικά γνωρίσματα του έγγραφου τύπου κατά το άρθρο ΙΙ (2) της ΣΝΥ

a. Έγγραφο

b. Λοιπές περιπτώσεις έγγραφης κατάρτισης της διαιτητικής συμφωνίας

γγ. Συνέπειες της μη τήρησης του τύπου της διαιτητικής συμφωνίας – Δυνατότητες θεραπείας του ελλείποντος τύπου

δδ. Η σημασία της διάταξης του άρθρου 10 του ν. 5016/2023 στη θεραπεία των πάσης φύσεως ελλείψεων του τύπου της διαιτητικής συμφωνίας

5. Κατάρτιση διαιτητικής συμφωνίας και τύπος αυτής

ΙV. Το περιεχόμενο της διαιτητικής συμφωνίας

1. Το αντικειμενικό περιεχόμενο της διαιτητικής συμφωνίας

α. Αναγκαίο και ελάχιστο περιεχόμενο της διαιτητικής συμφωνίας

β. Υφιστάμενη ή μέλλουσα διαφορά μεταξύ των μερών σε αναφορά με συγκεκριμένη συμβατική ή εξωσυμβατική έννομη σχέση

γ. Διαφορά δυνάμενη να υπαχθεί στη διαιτησία

αα. Όταν έχει εκδοθεί η διαιτητική απόφαση

a. Στο πλαίσιο διαδικασίας αναγνώρισης ή κήρυξης εκτελεστής αλλοδαπής διαιτητικής απόφασης

b. Στο πλαίσιο αγωγής ακύρωσης της διαιτητικής απόφασης

ββ. Πριν την έκδοση της διαιτητικής απόφασης

a. Ενώπιον των πολιτειακών δικαστηρίων στο πλαίσιο ένστασης υπαγωγής της διαφοράς στη διαιτησία

b. Ενώπιον του διαιτητικού δικαστηρίου

γγ. Έννομη συνέπεια κατάρτισης διαιτητικής συμφωνίας επί διαφοράς μη δυνάμενης να υπαχθεί σε διαιτησία

δδ. Υπάρχει «εσωτερική ασυμφωνία» μεταξύ των διατάξεων των άρθρων ΙΙ (1) και V (1) και (2) της ΣΝΥ;

2. Η υποκειμενική εμβέλεια της διαιτητικής συμφωνίας έναντι τρίτων προσώπων – Ιδίως η θεωρία του ομίλου εταιριών

α. Η δικαιοδοτική εκφορά του ζητήματος

β. Η ουσιαστική εκφορά του ζητήματος και η διαπλοκή της με τη δικαιοδοτική

γ. Το ζήτημα υπό την οπτική γωνία του εφαρμοστέου επί της διαιτητικής συμφωνίας δικαίου

δ. Η επέκταση της διαιτητικής συμφωνίας έναντι τρίτων προσώπων στο ελληνικό δίκαιο

αα. Οι κατ’ ιδίαν περιπτώσεις

ββ. Πλαγιαστική άσκηση διαιτητικής προσφυγής από τον δανειστή του συμβαλλόμενου στη διαιτητική συμφωνία μέρους;

a. Οι υποστηριχθείσες απόψεις – Αδυναμίες αυτών

b. Η ορθή θέση

aa. Η ρύθμιση της πλαγιαστικής αγωγής στο άρθρο 72 ΚΠολΔ

bb. Επί της δυνατότητας εφαρμογής του άρθρου 72 ΚΠολΔ στη διαιτητική δίκη

α. Γενικά περί της δυνατότητας εφαρμογής των διατάξεων του ΚΠολΔ που διέπουν τη διαγνωστική δίκη στη διαιτησία

β. Ειδικά επί της ρύθμισης του άρθρου 72 ΚΠολΔ

γ. Το πρόβλημα ως εκ της επέκτασης του ευνοϊκού μόνον δεδικασμένου στον αληθή δικαιούχο οφειλέτη

δ. Το πρόβλημα της «ανάλωσης» της διαιτητικής συμφωνίας με την έκδοση της διαιτητικής απόφασης σε συνδυασμό προς τη συντρέχουσα φύση της νομιμοποίησης του πλαγιαστικώς ενάγοντος

ε. Το πρόβλημα της αδυναμίας του διαιτητικού δικαστηρίου να αποφανθεί δεσμευτικά επί της αξίωσης του πλαγιαστικώς προσφεύγοντος δανειστή επί της οποίας θεμελιώνεται η δικαιοδοσία του

cc. Συμπερασματικές παρατηρήσεις

γγ. Άρση της αυτοτέλειας νομικών προσώπων και η θεωρία του ομίλου εταιριών

a. Διαιτητική συμφωνία και άρση της αυτοτέλειας του νομικού προσώπου

b. Διαιτητική συμφωνία και άρση της αυτοτέλειας του νομικού προσώπου επί ομίλου εταιριών – Η θεωρία του ομίλου εταιριών

c. Αποτίμηση της θεωρίας της άρσης της αυτοτέλειας και της θεωρίας του ομίλου των εταιριών για την υποκειμενική διεύρυνση της διαιτητικής συμφωνίας

V. Η παθολογία της διαιτητικής συμφωνίας

1. Ελαττωματικές ab initio διαιτητικές συμφωνίες

α. Ανύπαρκτες ή ανυπόστατες διαιτητικές συμφωνίες

β. Άκυρες και ακυρώσιμες διαιτητικές συμφωνίες

γ. Ανενεργές και μη επιδεκτικές εφαρμογής διαιτητικές συμφωνίες

αα. Παθολογικές εξ αρχής διαιτητικές συμφωνίες

ββ. Υβριδικές ή/και μονομερείς διαιτητικές συμφωνίες

2. Η απόσβεση της διαιτητικής συμφωνίας

α. Παύση της ισχύος της διαιτητικής συμφωνίας για ουσιαστικούς λόγους

αα. Contrarius actus

ββ. Μεταβολή του δικαιοπρακτικού θεμελίου

γγ. Καταγγελία της διαιτητικής συμφωνίας

β. Παύση της ισχύος της διαιτητικής συμφωνίας λόγω επίτευξης ή ματαίωσης του σκοπού της

αα. Παύση της ισχύος της διαιτητικής συμφωνίας λόγω επίτευξης του σκοπού της.

ββ. Παύση της ισχύος της διαιτητικής συμφωνίας λόγω εκ των υστέρων ματαίωσης ή αδυναμίας επίτευξης του σκοπού της

3. Η αναβίωση της διαιτητικής συμφωνίας

α. Η έκδοση της διαιτητικής απόφασης αποτελεί λόγο παύσης της ισχύος της διαιτητικής συμφωνίας;

β. Ενεργοποίηση ή αναβίωση της διαιτητικής συμφωνίας σε κάθε περίπτωση ακύρωσης της διαιτητικής απόφασης;

γ. Τελικές παρατηρήσεις

VI. Το εφαρμοστέο επί της διαιτητικής συμφωνίας δίκαιο

1. Η διαιτητική συμφωνία με στοιχείο αλλοδαπότητας

2. Η σημασία του επί της διαιτητικής συμφωνίας εφαρμοστέου δικαίου

3. Η σημασία της lex arbitri στο επί της διαιτητικής συμφωνίας εφαρμοστέο δίκαιο – Τυπικό και ουσιαστικό κύρος της διαιτητικής συμφωνίας

4. Δίκαιο διέπον τη διαιτητική συμφωνία

α. Δίκαιο διέπον τον τύπο της διαιτητικής συμφωνίας

αα. Μέθοδοι ρύθμισης του τύπου της διαιτητικής συμφωνίας

ββ. Η εφαρμογή των ευνοϊκότερων περί τύπου της διαιτητικής συμφωνίας διατάξεων στο πλαίσιο της ΣΝΥ

γγ. Οι κατά παραπομπή διαιτητικές συμφωνίες

a. Η κατάρτιση των κατά παραπομπή διαιτητικών συμφωνιών

b. Μεταξύ κατάρτισης και τύπου επί των κατά παραπομπή διαιτητικών συμφωνιών

c. Η τήρηση του έγγραφου τύπου επί των κατά παραπομπή διαιτητικών συμφωνιών

δδ. Πεδίο εφαρμογής του άρθρου 11 ΑΚ

β. Δίκαιο διέπον το περιεχόμενο της διαιτητικής συμφωνίας

αα. Εισαγωγικές επισημάνσεις

ββ. Εύρος του κανόνα σύγκρουσης

γγ. Η επιλογή του εφαρμοστέου δικαίου και η λειτουργία του επικουρικού συνδέσμου στο πλαίσιο της ΣΝΥ

δδ. Το εφαρμοστέο δίκαιο επί διαφόρων ζητημάτων, που άπτονται της διαιτητικής συμφωνίας

εε. Όρια στην επιλογή των μερών για το εφαρμοστέο επί της διαιτητικής συμφωνίας δίκαιο

a. Οι υπερισχύοντες κανόνες αναγκαστικού δικαίου

b. Ο φραγμός της δημόσιας τάξης

στστ. Συμπερασματικές παρατηρήσεις

γ. Δίκαιο διέπον την ικανότητα των μερών για κατάρτιση διαιτητικής συμφωνίας.

αα. Η έννοια της ικανότητας των μερών

ββ. Ειδικότερα η ικανότητα των νομικών προσώπων για κατάρτιση της διαιτητικής συμφωνίας

a. Επί των κοινών νομικών προσώπων

b. Επί του κράτους και των λοιπών κρατικών οντοτήτων

c. Η ικανότητα του Ελληνικού Δημοσίου για κατάρτιση διαιτητικών συμφωνιών

γγ. Εύρος του κανόνα σύγκρουσης που περιέχεται στο πρώτο σκέλος της διάταξης του άρθρου V (1) (a) της ΣΝΥ

a. Εισαγωγικώς επί της εξουσίας διάθεσης κατά το ελληνικό δίκαιο

b. Διάκριση της ικανότητας των μερών για κατάρτιση διαιτητικής συμφωνίας και του υποκειμενικώς διαιτητεύσιμου μίας διαφοράς – Το επ’ αυτών εφαρμοστέο δίκαιο κατά τη ΣΝΥ

δ. Δίκαιο διέπον το διαιτητεύσιμο της διαφοράς

αα. Θεωρητικές και άλλες αναζητήσεις

a. Η ιδιωτικοδιεθνολογική μέθοδος

b. Η δικονομική προσέγγιση

c. Η προσέγγιση των υπερισχυόντων κανόνων αναγκαστικού δικαίου

d. Αποτίμηση

ββ. Η οπτική γωνία της ΣΝΥ υπό το πρίσμα ενός κράτους μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης

γγ. Η υποκειμενική διαιτητευσιμότητα επί διασυνοριακών διαδικασιών αφερεγγυότητας

a. Το ζήτημα στο Ενωσιακό πλαίσιο

b. Το ζήτημα στο πλαίσιο του ν. 3858/2010

ε. Ουσιαστικό κύρος της διαιτητικής συμφωνίας – Ζητήματα εφαρμοστέου δικαίου κατά τον ν. 5016/2023

αα. Ζητήματα εκτός πεδίου εφαρμογής του επί της διαιτητικής συμφωνίας εφαρμοστέου δικαίου

ββ. Προσδιορισμός του επί της διαιτητικής συμφωνίας εφαρμοστέου δικαίου από τους διαιτητές

γγ. Η νομοθετική επιλογή in favorem validitatis

a. Η διεθνής διαιτησία με το βλέμμα στο μέλλον

b. Η επιλογή του ελβετικού και του ολλανδικού δικαίου – Το ισπανικό και το αλγερινό δίκαιο

c. Η επιλογή του Ελληνικού Σχεδίου Νόμου του 2020 για τη Διεθνή Εμπορική Διαιτησία – Ο ν. 5016/2023

d. Τα τρία υπαλλακτικώς εφαρμοστέα δίκαια επί του ουσιαστικού κύρους της διαιτητικής συμφωνίας ειδικότερα

δδ. Η εφαρμογή του άρθρου 11 § 1 του ν. 5016/2023 ως ευνοϊκότερης διάταξης κατ’ άρθρο VII (1) της ΣΝΥ

εε. Συμπερασματικές παρατηρήσεις

VII. Η διαιτητική συμφωνία ως θετική προϋπόθεση αναγνώρισης της αλλοδαπής διαιτητικής απόφασης

1. Ουσιαστικός ή τυπικός ο χαρακτήρας των θετικών προϋποθέσεων αναγνώρισης;

2. Οριοθέτηση των θετικών προϋποθέσεων αναγνώρισης έναντι των κωλυμάτων αναγνώρισης, και ιδίως εκείνου του άρθρου V (1) (a)

3. Η προσκομιδή της διαιτητικής συμφωνίας ειδικότερα

4. Ευνοϊκότερες οι ρυθμίσεις του άρθρου 45 § 3 του ν. 5016/2023

α. Το νόημα και το περιεχόμενο της διάταξης του άρθρου 45 § 3 του ν. 5016/2023

β. Η παρεμβολή της διάταξης του άρθρου 45 § 3 στο σύστημα αναγνώρισης και εκτέλεσης της ΣΝΥ ως ευνοϊκότερης διάταξης

γ. Η εμβέλεια και η σημασία της διάταξης του άρθρου 45 § 3 του ν. 5016/2023 – Συμπερασματικές παρατηρήσεις

Βιβλιογραφικός πίνακας

Αλφαβητικό ευρετήριο