Γ. Τσάκνη, Κοινωνικό κράτος δικαίου, δικαιώματα των ΑμεΑ και ευθύνη του εργοθεραπευτή, 2025

Πίνακας περιεχομένων

Πρόλογος

Προλογικό σημείωμα

Συντομογραφίες

Μέρος Πρώτο

Κοινωνικό κράτος δικαίου

§ 1. Γνωσιολογική αφετηρία: Η έννοια του κράτους

1.1. Η συνάρτηση του Συντάγματος

1.2. Οι σκοποί του κράτους

§ 2. Θεμελιώδη (κοινωνικά) δικαιώματα και κράτος δικαίου

2.1. Το κράτος δικαίου ως μορφή κράτους και ως θεμελιώδης συνταγματική αρχή

2.2. Αναγκαίες συναρτήσεις

2.3. Λειτουργικό βάθος της αρχής του κράτους δικαίου

2.3.1. Χαρακτηριστικά του πυρήνα της αρχής

2.3.2. Αντίκρισμα στη νομολογία των διοικητικών δικαστηρίων

2.3.2.1. Η νομολογία του ΣτΕ

2.3.2.2. Η νομολογία του Ελεγκτικού Συνεδρίου

2.4. Κριτήρια ελέγχου

2.5. Η αρχή του κράτους δικαίου στην ΕΕ = Ευρωπαϊκό κράτος δικαίου

2.5.1. Ενωσιακό δίκαιο

2.5.2. Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου

2.6. Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (2007/C 303/01)

2.6.1. Ιστορική διαδρομή και πηγές

2.6.2. Κανονιστικό πλαίσιο και ισχύς

§ 3. Κοινωνικό κράτος δικαίου

3.1. Οι απαρχές του κοινωνικού κράτους ως αποτέλεσμα της μετεξέλιξης των λειτουργιών του κράτους

3.1.1. Οι θεμελιώδεις αρχές του Συντάγματος

3.1.2. Σύστημα υποχρέωσης κρατικής θετικής ενέργειας

3.1.3. Νομική φύση διασύνδεσης κράτους και κοινωνίας

3.2. Εννοιολογικό πλαίσιο του κοινωνικού κράτους

3.2.1. Αφετήριο γεγονός: οι σύγχρονες συνταγματικές ανάγκες

3.2.2. Οριοθέτηση

3.2.2.1. Μορφές άσκησης κοινωνικής πολιτικής

3.2.2.2. Κρατικές δραστηριότητες του κοινωνικού κράτους

3.3. Συνάρτηση με κράτος δικαίου

3.4. Κοινωνικά δικαιώματα

3.4.1. Εννοιολογική προσέγγιση

3.4.2. Λειτουργία

3.4.3. Διεθνές επίπεδο προστασίας κοινωνικών δικαιωμάτων

3.4.4. Θεμιτή υποχώρηση

§ 4. Αρχή της αναλογικότητας

4.1. Η ιδέα της αρχής της αναλογικότητας

4.1.1. Οι ρίζες στον Πυθαγόρα και τον Αριστοτέλη

4.1.2. Η αρχή της αναλογικότητας ως θεμελιώδης κανόνας ρυθμιστικός των σχέσεων εξουσίας

4.2. Οι συνιστώσες της αρχής της αναλογικότητας

4.2.1. Η αρχή της καταλληλότητας (= προσφορότητας)

4.2.2. Η αρχή της αναγκαιότητας ή του ηπιότερου μέσου

4.2.3. Η αρχή της αναλογικότητας υπό στενή έννοια

4.3. Νομολογιακές προεκτάσεις

4.3.1. Στο Ελεγκτικό Συνέδριο

4.3.2. Στο ΣτΕ

4.3.2.1. Η απόφαση ΣτΕ 1309/2019

4.3.2.2. Δημοσιονομική κρίση

4.3.3. Το δικαίωμα στην υγεία και δημοσιονομική κρίση

4.4. ΕΔΔΑ και αρχή της αναλογικότητας

Μέρος Δεύτερο

Τα δικαιώματα των ΑμεΑ

§ 5. Το κανονιστικό πλαίσιο προστασίας της αναπηρίας

5.1. Τα θεμέλια της προστασίας της αναπηρίας

5.1.1. Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2016/C 202/01)

5.1.2. Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες, που υπογράφηκε στη Νέα Υόρκη στις 30 Μαρτίου

5.1.2.1. Λόγοι υπογραφής της Σύμβασης

5.1.2.2. Προστατευτικοί θεσμοί

Ι. Στατιστικές και συγκέντρωση δεδομένων

ΙΙ. Διεθνής συνεργασία

ΙΙΙ. Εθνική εφαρμογή και παρακολούθηση

IV. Επιτροπή για τα δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες

V. Εκθέσεις από τα Συμβαλλόμενα Κράτη

VΙ. Εξέταση των εκθέσεων

VII. Συνεργασία μεταξύ των Συμβαλλόμενων Κρατών και της Επιτροπής.

VIII. Σχέση της Επιτροπής με άλλους φορείς

ΙΧ. Έκθεση της Επιτροπής

Χ. Διάσκεψη των Συμβαλλόμενων Κρατών

5.1.2.3. Το κατ’ ιδίαν κανονιστικό πλαίσιο

Ι. Σκοπός

ΙΙ. Ορισμοί

ΙΙΙ. Γενικές αρχές

IV. Υποχρεώσεις των μερών και όρια των δικαιωμάτων

V. Η αρχή της ισότητας κοινή συνισταμένη έναντι των ατόμων και έναντι του νόμου

VI. Γυναίκες και παιδιά

VII. Υποχρέωση ενημέρωσης

VIII. Διασφάλιση προσβασιμότητας

IX. Καταστάσεις κινδύνου και έκτακτες ανθρωπιστικές ανάγκες

X. Δυνατότητα προσφυγής στη δικαιοσύνη

XI. Απαλλαγή από την εκμετάλλευση, τη βία και την κακομεταχείριση

XII. Προστασία της ακεραιότητας του ατόμου

XIII. Δικαίωμα για ανεξάρτητη διαβίωση και ένταξη στην κοινωνία

IVX. Ελευθερία κίνησης του ατόμου

XV. Ελευθερία της έκφρασης και της γνώμης και πρόσβασης στην πληροφορία

ΧVI. Σεβασμός της ιδιωτικής ζωής

XVII. Σεβασμός της κατοικίας και της οικογένειας

XVIII. Εκπαίδευση

XIX. Υγεία

XX. Αποκατάσταση και επαναποκατάσταση

XXI. Εργασία και απασχόληση

XXII. Ανεκτό βιοτικό επίπεδο και κοινωνική προστασία

XXIII. Συμμετοχή στην πολιτική και δημόσια ζωή

XXIV. Συμμετοχή στην πολιτιστική ζωή, την αναψυχή, τον ελεύθερο χρόνο και τον αθλητισμό

5.1.3. Προαιρετικό Πρωτόκολλο στη Σύμβαση για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες, που υπογράφηκε στη Νέα Υόρκη στις 27 Σεπτεμβρίου

5.1.4. Αναθεωρημένος Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης

5.1.5. Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ (2000/C 364/01)

5.1.6. Εθνικό πλαίσιο

5.1.6.1. Συνταγματικές διατάξεις για την προστασία των Ατόμων με Αναπηρία

5.1.6.2. Η ελληνική δεκαετία του 1980 για την αναπηρία

5.1.6.3. Ο Συνήγορος του Πολίτη

5.1.6.4. Ο ν. 4443/2016, με τον οποίο ενσωματώθηκε (α) η Οδηγία 2000/43/ΕΚ περί εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχείρισης προσώπων ασχέτως φυλετικής ή εθνοτικής τους καταγωγής, (β) η Οδηγία 2000/78/ΕΚ για τη διαμόρφωση γενικού πλαισίου για την ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία και η Οδηγία 2014/54/ΕΕ περί μέτρων που διευκολύνουν την άσκηση των δικαιωμάτων των εργαζομένων στο πλαίσιο της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων

5.1.6.5. Ο ν. 4488/2017: τέταρτο μέρος «Κατευθυντήριες – οργανωτικές διατάξεις υλοποίησης της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες»

5.1.7. Ένταξη του κανονιστικού πλαισίου σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον.

§ 6. Η έννοια και οι διαστάσεις της αναπηρίας

6.1. Εννοιολογική προσέγγιση της αναπηρίας

6.2. Μοντέλα αναπηρίας

6.2.1. Ιατρικό μοντέλο

6.2.2. Κοινωνικό μοντέλο

6.2.3. Λειτουργικό μοντέλο

6.2.4. Δικαιωματικό μοντέλο

6.3. Το αναπηρικό κίνημα

6.3.1. Στην Ελλάδα

6.3.2. Γενική Συνέλευση ΟΗΕ

§ 7. Κοινωνικές παροχές για τα άτομα με αναπηρία

7.1. Ειδικά προνόμια για ΑμεΑ

7.1.1. Μεταφορές

7.1.1.1. Δελτία Δωρεάν Μετακίνησης / Μετακίνηση με μειωμένο εισιτήριο (σύμφωνα με την εγκύκλιο ΑΠ 4628/1-4-2025)

7.1.1.2. Μετακίνηση με μειωμένο εισιτήριο κατά 50%, σε υπεραστικά λεωφορεία των ΚΤΕΛ

7.1.1.3. Δωρεάν μετακίνηση σε αστικά μέσα συγκοινωνίας των Αστικών ΚΤΕΛ των Νομών

7.1.1.4. Δωρεάν μετακίνηση των συνοδών ΑμεΑ

7.1.1.5. Χορήγηση δελτίων μετακίνησης

7.1.1.6. Μετακίνηση με μειωμένο εισιτήριο κατά 50%, έκπτωση σε δρομολόγια ΟΣΕ

7.1.1.7. Μεταφορά με μειωμένο εισιτήριο κατά 50%, έκπτωση σε ακτοπλοϊκά πλοία (Εγκύκλιος 3324.1/01/13 και τροποποίησή της με ΥΑ 3324.1/1/14)

7.1.1.8. Δελτία Στάθμευσης (άρθρο 1 § 4 του π.δ. 241/2005)

7.1.1.9. Ατομική θέση στάθμευσης ΑμεΑ (ν. 2696/1999, ΦΕΚ 57Α΄ 1999)

7.1.1.10. Απαλλαγές υποχρέωσης καταβολής τελών διοδίων

7.1.2. Φορολογία

7.1.2.1. Μείωση φόρου (ν. 4172/2013)

7.1.2.2. Απαλλαγή από τη φορολογία εισοδήματος και από την ειδική εισφορά αλληλεγγύης των μισθών, συντάξεων και της πάγιας αντιμισθίας, καθώς και των εισοδημάτων των περιπτώσεων δ’ και στ’ της παραγράφου 2 του άρθρου 12 του ΚΦΕ, τα οποία εξομοιώνονται φορολογικά με μισθό

7.1.2.3. Απαλλαγή/μείωση δημοτικών φόρων ή τελών (ν. 3463/2006)

7.1.2.4. Απαλλαγή από τέλη ταξινόμησης και τέλη κυκλοφορίας αυτοκινήτου

7.1.3. Κοινωνικό τιμολόγιο ΔΕΚΟ

7.1.3.1. Κοινωνικό τιμολόγιο (ΚΟΤ) παρόχων ηλεκτρικής ενέργειας/ΔΕΗ

7.1.3.2. Κοινωνικό τιμολόγιο (ΚΟΤ) παρόχων Ύδρευσης

7.1.4. Πρόγραμμα Εξοικονομώ

7.1.5. Πρόγραμμα Κοινωνικού Τουρισμού

7.1.6. Πρόγραμμα «ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ»

7.1.7. Πρόγραμμα κοινωνικού τουρισμού για συνταξιούχους e-ΕΦΚΑ – πρώην ΟΑΕΕ περιόδου

7.1.8. Κατασκηνωτικό πρόγραμμα: Πρόγραμμα διαμονής παιδιών σε παιδικές κατασκηνώσεις έτους

7.1.9. Πανελλήνια Ομοσπονδία Σωματείων Γονέων και Κηδεμόνων Ατόμων με Αναπηρίες (Π.Ο.Σ.Γ.Κ.ΑμεΑ.): Κρατικό κατασκηνωτικό πρόγραμμα για ΑμεΑ (ΥΑ 36554/2024/ ΦΕΚ Β 3493/18-6-2024)

7.1.10. Χορήγηση άδειας και παραχώρηση θέσης δραστηριοποίησης στο στάσιμο υπαίθριο εμπόριο

7.1.11. Προτεραιότητα εξυπηρέτησης από φορείς του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα/θέσης (καθίσματα) για αποκλειστική χρήση από άτομα με αναπηρία (ενδεικτικώς σε μμμ, χώρους αναμονής και συναθροίσεων)

7.1.12. Άλλα Νομοθετήματα

7.1.12.1. Κατά προτεραιότητα επιχορήγηση για θεομηνίες επιχειρήσεων ατόμων ή συγγενών με αναπηρία - Ρύθμιση ειδικότερων θεμάτων επί διαδικασιών επιχορήγησης επιχειρήσεων για θεομηνίες ν. 4797/2021 (ΥΑ 74617 ΕΞ ΦΕΚ Β 2670/2021)

7.1.12.2. Απαλλαγή από την υποχρέωση καταβολής αντιτίμου σε μουσεία, μνημεία κ.λπ.

7.2. Κέντρο Πιστοποίησης Αναπηρίας (ΚΕ.Π.Α.)

7.3. Οργανώσεις και φορείς για την παροχή φροντίδας σε ΑμεΑ στην Ελλάδα

7.3.1. Εθνικό Ίδρυμα Κωφών

7.3.2. Κέντρο Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης (ΚΕΦΙΑΠ)

7.3.3. Κέντρο Εκπαίδευσης και Αποκατάστασης Τυφλών (ΚΕΑΤ)

7.3.4. Κέντρο Διημέρευσης και Ημερήσιας Φροντίδας για Άτομα με Νοητική Υστέρηση

7.3.5. Σύλλογος Γονέων, Κηδεμόνων και Φίλων των Αυτιστικών Ατόμων «SOS»

§ 8. Ενταξιακή εκπαίδευση

8.1. Εννοιολογικό πλαίσιο

8.2. Η έννοια της συμπερίληψης

8.3. Βασικές αρχές για την προώθηση της ενταξιακής εκπαίδευσης

8.4. Ο ρόλος της κοινωνικής δικαιοσύνης στην ενταξιακή εκπαίδευση

8.5. Η ενταξιακή σχολική ηγεσία

8.6. Ο Ευρωπαϊκός Φορέας για την Ειδική Αγωγή και την Ενταξιακή Εκπαίδευση

8.7. Κανονιστικό πλαίσιο υλοποίησης της μετάβασης προς την ενταξιακή πολιτική και την πρακτική στην εκπαίδευση

8.7.1. Νομοθεσία για την Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση (ΕΑΕ)

8.7.2. Μέτρα προστασίας στον τομέα της εκπαίδευσης

§ 9. Κοινωνικός αποκλεισμός

9.1. Εννοιολογικό πλαίσιο

9.2. Κοινωνικός αποκλεισμός και εκπαίδευση των ΑμεΑ

9.3. Αποκλεισμός από την αγορά εργασίας

9.4. Δημόσιες πολιτικές ένταξης στην αγορά εργασίας για τα άτομα με αναπηρία

9.4.1. Άρθρο 14 § 6 ν. 2190/1994 «Σύσταση ανεξάρτητης αρχής για την επιλογή προσωπικού και ρύθμιση θεμάτων διοίκησης»

9.4.2. Νόμος 4331/2015 «Μέτρα για την ανακούφιση των ατόμων με αναπηρία (ΑμεΑ), την απλοποίηση της λειτουργίας των Κέντρων Πιστοποίησης Αναπηρίας (ΚΕΠΑ), την καταπολέμηση της εισφοροδιαφυγής και συναφή ασφαλιστικά ζητήματα και άλλες διατάξεις»

9.4.3. Νέο σύστημα διορισμού μόνιμων εκπαιδευτικών με διαδικασία μοριοδότησης: ν. 4589/2019 «… Θέματα εκπαιδευτικών»

9.4.4. Ειδικές τοποθετήσεις με ειδικές κατηγορίες

9.4.5. Άλλες ποσοστώσεις

9.4.6. Ανάληψη μισθωτής απασχόλησης: ν. 4488/2017 «Συνταξιοδοτικές ρυθμίσεις Δημοσίου και λοιπές ασφαλιστικές διατάξεις, ενίσχυση της προστασίας των εργαζομένων, δικαιώματα ατόμων με αναπηρίες και άλλες διατάξεις»

9.4.7. Θέση ευθύνης σε άτομο με αναπηρία: ν. 4369/2016 «Εθνικό Μητρώο Επιτελικών Στελεχών Δημόσιας Διοίκησης, βαθμολογική διάρθρωση θέσεων, συστήματα αξιολόγησης, προαγωγών και επιλογής προϊσταμένων (διαφάνεια, αξιοκρατία και αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης) και άλλες διατάξεις»

9.4.8. Ετήσια κανονική άδεια: ν. 2643/1998 «Μέριμνα για την απασχόληση προσώπων ειδικών κατηγοριών»

9.4.9. Κατάργηση της αρτιμέλειας ως κριτήριο διορισμού: ν. 2893/2000 «Ρυθμίσεις θεμάτων του Υπουργείου Εσωτερικών, Διοίκησης και Αποκέντρωσης και άλλες διατάξεις»

9.4.10. Εφαρμογή κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας

§ 10. Ανασύνθεση και κατάληξη: Ο ρόλος και η ευθύνη του εργοθεραπευτή μέσα στο πλαίσιο του κοινωνικού κράτους δικαίου

10.1. Η προστασία της αξίας του ανθρώπου

10.2. Η προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας

10.3. Η προστασία της αναπηρίας

10.4. Κοινωνικό κράτος δικαίου

10.5. Το λειτούργημα του εργοθεραπευτή

10.5.1. Ο ρόλος του εργοθεραπευτή

10.5.2. Η εν γένει ευθύνη του εργοθεραπευτή

10.5.3. Η αφετηρία της νομολογίας

10.5.4. Αστική ευθύνη του εργοθεραπευτή

(α) Κατά την παροχή εργοθεραπευτικών υπηρεσιών (αδικοπρακτική και ενδοσυμβατική ευθύνη)

(β) Παράλειψη ενημέρωσης του ασθενούς

10.5.5. Ποινική ευθύνη του εργοθεραπευτή

(α) Εφαρμογή των γενικών διατάξεων του ΠΚ

(α.1) Σωματική βλάβη ή ανθρωποκτονία από αμέλεια.

(α.2) Άλλα ποινικά αδικήματα

(β) Άσκηση επαγγέλματος χωρίς άδεια/βεβαίωση

10.5.6. Πειθαρχική ευθύνη του εργοθεραπευτή

(α) Οι ουσιαστικές ρυθμίσεις

(β) Η πειθαρχική διαδικασία

(β.1) Πειθαρχικά όργανα

(β.2) Πειθαρχικά παραπτώματα

(β.3) Πειθαρχικές ποινές

(β.4) Πειθαρχική διαδικασία

(β.5) Αίτηση εξαίρεσης

Βιβλιογραφία

(Α) Ελληνική

(Β) Ξενόγλωσση

Αλφαβητικό ευρετήριο