Δ. Ακουμιανάκη, Ο προληπτικός έλεγχος συνταγματικότητας στην Ελλάδα, 2025

Περιεχόμενα

Πρόλογος

Ευχαριστίες

Περιεχόμενα

Συντομογραφίες

Εισαγωγή

Ι. Η ερμηνεία του Συντάγματος

1. Η «κοινωνία» των ερμηνευτών του Συντάγματος

2. Οι «στιγμές» ερμηνείας του Συντάγματος

ΙΙ. Η σχέση της ερμηνείας του Συντάγματος με τον έλεγχο συνταγματικότητας

1. Ερμηνεία του Συντάγματος και απουσία ελέγχου συνταγματικότητας

2. Ερμηνεία του Συντάγματος και έλεγχος συνταγματικότητας

ΙΙΙ. O έλεγχος συνταγματικότητας στην Ελλάδα

1. Η θέση του δικαστικού ελέγχου στη σύγχρονη λειτουργία των θεσμών.

2. Προληπτικός και κατασταλτικός έλεγχος

IV. Η αναζήτηση της κατάλληλης οργανωτικής δομής του ελέγχου συνταγματικότητας

1. Οι προτάσεις για την ίδρυση Συνταγματικού Δικαστηρίου

2. Η αντίκρουση των συγκεκριμένων προτάσεων

3. Ο ρόλος του προληπτικού ελέγχου συνταγματικότητας. Αντικείμενο και διάγραμμα της μελέτης

Μέρος Πρώτο

Η ατελής οργάνωση του προληπτικού ελέγχου

Κεφάλαιο Πρώτο

Ο πολιτικός έλεγχος

Ι. Η κατοχύρωση του ελέγχου

Α. Οι συνταγματικές βάσεις

1. Ο έλεγχος από το Κοινοβούλιο

2. Ο έλεγχος από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας

Β. Η διεύρυνση μέσω του Κανονισμού της Βουλής

1. Ο έλεγχος τυπικής συνταγματικότητας

2. Ο έλεγχος ουσιαστικής συνταγματικότητας

ΙΙ. Η ισχνή δυναμικότητα του ελέγχου

Α. Η υπονόμευση ενός κοινοβουλευτικού αντίβαρου

1. Ένα εν δυνάμει δραστικό αντίβαρο

2. Η προνομιακή θέση της πλειοψηφίας απέναντι στην ενεργοποίησή του

Β. Η αδράνεια του προεδρικού ελέγχου

1. Ένα ήπιο αντίβαρο μεγάλου εύρους

2. Ο περιορισμένος θεσμικός ρόλος του Προέδρου της Δημοκρατίας

Επίλογος

Κεφάλαιο Δεύτερο

Ο γνωμοδοτικός έλεγχος

Ι. Η κατοχύρωση του ελέγχου

Α. Οι συνταγματικές βάσεις

1. Το Ελεγκτικό Συνέδριο

2. Το Συμβούλιο της Επικρατείας

3. Η Επιστημονική Υπηρεσία της Βουλής

Β. Η νομοθετική διεύρυνση

1. Η Επιτροπή Αξιολόγησης Ποιότητας της Νομοπαρασκευαστικής Διαδικασίας

2. Οι Διοικητικές Ολομέλειες Ανώτατων Δικαστηρίων

3. Οι Ανεξάρτητες Αρχές

ΙΙ. Η ενισχυμένη δυναμικότητα του ελέγχου

Α. Η υποχρεωτική άσκηση της γνωμοδοτικής αρμοδιότητας

1. Η νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας

2. Η νομολογία του Ελεγκτικού Συνεδρίου

Β. Οι δεσμεύσεις των γνωμοδοτικών οργάνων

1. Η συνέπεια ως προς την άσκηση του ελέγχου

2. Η αλλαγή σύνθεσης του Συμβουλίου της Επικρατείας κατ΄ ενάσκηση γνωμοδοτικής και δικαστικής αρμοδιότητας

Επίλογος

Επίλογος Πρώτου Μέρους

Μέρος Δεύτερο

Η ασύμμετρη αποτελεσματικότητα του προληπτικού ελέγχου

Κεφάλαιο Πρώτο

Η συμβολή του προληπτικού ελέγχου

Ι. Η συμβολή στην ερμηνεία και τη θέσπιση κανόνων

Α. Η δεσμευτικότητα του ελέγχου

1. Η γνώμη του Συμβουλίου της Επικρατείας

2. Η γνώμη του Επιστημονικού Συμβουλίου της Βουλής

Β. Η χρησιμότητα του ελέγχου

1. Η υιοθέτηση των παρατηρήσεων της Έκθεσης της Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βουλής

2. Η ιδιότυπη αξιοποίηση του πολιτικού ελέγχου

ΙΙ. Η συμβολή στην άσκηση του κατασταλτικού δικαστικού ελέγχου

Α. Η αλληλουχία προληπτικού ελέγχου κατά την κοινοβουλευτική διαδικασία και δικαστικού ελέγχου

1. Πολιτικός και δικαστικός έλεγχος

2. Δικαστική αξιοποίηση της Έκθεσης της Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βουλής

Β. Η σύμπτωση προληπτικού και κατασταλτικού ελέγχου στο ίδιο δικαστικό όργανο

1. Η σύμπτωση του ελέγχου στο Ελεγκτικό Συνέδριο

2. Η σύμπτωση του ελέγχου στο Συμβούλιο της Επικρατείας

Επίλογος

Κεφάλαιο Δεύτερο

Η ανεπάρκεια του προληπτικού ελέγχου

Ι. Σε πεδία αποκλειστικής άσκησης του προληπτικού ελέγχου

Α. Τα όρια του δικαστικού ελέγχου

1. Τα νομολογιακά όρια

2. Τα δικονομικά όρια

Β. Η αναποτελεσματικότητα του προληπτικού ελέγχου

1. Οι πράξεις νομοθετικού περιεχομένου

2. Τα interna corporis

ΙΙ. Σε πεδία συνδυασμού δικαστικού και προληπτικού ελέγχου

Α. Η αδύναμη άσκηση του πολιτικού ελέγχου

1. Ο έλεγχος της εκλογικής νομοθεσίας

2. Ο έλεγχος της αναθεώρησης του Συντάγματος

3. Ο έλεγχος των δημοψηφισμάτων

B. Οι «χαμένες ευκαιρίες» αξιοποίησης του γνωμοδοτικού ελέγχου

1. Το ζήτημα αποκλεισμού των ομόφυλων ζευγαριών από τη σύναψη συμφώνου συμβίωσης

2. Το ζήτημα της ψήφου των αποδήμων

Επίλογος

Επίλογος Δεύτερου Μέρους

Μέρος Τρίτο

Η αναγκαία ενίσχυση του προληπτικού ελέγχου

Κεφάλαιο Πρώτο

Η εξισορρόπηση μεταξύ κατασταλτικού και προληπτικού ελέγχου

Ι. Η σύγχρονη φυσιογνωμία του δικαστικού ελέγχου

Α. Η υιοθέτηση χαρακτηριστικών συστήματος προληπτικού δικαστικού ελέγχου

1. Ο συγκεντρωτικός χαρακτήρας του ελέγχου

2. Η ρύθμιση του χρόνου επέλευσης των εννόμων αποτελεσμάτων

Β. Ο αντίκτυπος της αλλαγής των χαρακτηριστικών του δικαστικού ελέγχου στην έντασή του

1. Οι διαβαθμίσεις του ελέγχου

2. Οι αυξημένες δεσμεύσεις από τις συνέπειες του ελέγχου

ΙΙ. Η σύγχρονη σχέση δικαστή και νομοθέτη

Α. Η διαδοχική συμβολή στην ερμηνεία του Συντάγματος

1. Η πρωταρχία του Κοινοβουλίου

2. H συμβολή του δικαστή

Β. Ο ασύγχρονος διάλογος στη βάση δικαστικών κρίσεων

1. Η αιτιολογία του νόμου

2. Η αναζήτηση της αιτιολογίας του νόμου στο σύστημα κατασταλτικού δικαστικού ελέγχου

Επίλογος

Κεφάλαιο Δεύτερο

Η αναοριοθέτηση του προληπτικού ελέγχου

Ι. Η ανάγκη προληπτικού ελέγχου ορισμένων ζητημάτων

Α. Ζητήματα αρμοδιότητας του Κοινοβουλίου

1. Ζητήματα αποκλειστικής αρμοδιότητας του Κοινοβουλίου

α. Τα interna corporis

β. Ζητήματα συνταγματικής ερμηνείας

γ. Η αναθεώρηση του Συντάγματος

2. Ζητήματα νομοθέτησης

α. Ο έλεγχος νομοθετικών παραλείψεων

β. O έλεγχος των δημοσιονομικών μέτρων

Β. Ζητήματα έκφρασης λαϊκής κυριαρχίας

1. Ο έλεγχος της εκλογικής νομοθεσίας

2. Ο έλεγχος των δημοψηφισμάτων

ΙΙ. Οι προτάσεις ενίσχυσης του προληπτικού ελέγχου

Α. Η ενίσχυση του υφιστάμενου ελέγχου

1. Η πρόταση σχετικά με την ενίσχυση του ελέγχου «ενδοκοινοβουλευτικά»

α. Η ενίσχυση του πολιτικού ελέγχου εκ μέρους του Κοινοβουλίου

β. Η ενίσχυση του ελέγχου από την Επιστημονική Υπηρεσία

γ. Η ενίσχυση του ελέγχου από το Επιστημονικό Συμβούλιο της Βουλής

2. Η πρόταση σχετικά με τον προκοινοβουλευτικό έλεγχο και τον έλεγχο μετά την ψήφιση του νόμου

α. Η εντατικοποίηση του ελέγχου από τις Ανεξάρτητες Αρχές

β. Η διατήρηση του υφιστάμενου επιπέδου ελέγχου από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας

Β. Η θεσμοθέτηση νέων μορφών ελέγχου

1. Ο γνωμοδοτικός έλεγχος από το Συμβούλιο της Επικρατείας

2. Ο γνωμοδοτικός έλεγχος του Ανώτατου Ειδικού Δικαστηρίου σε θέματα έκφρασης λαϊκής βούλησης

Επίλογος

Επίλογος Τρίτου Μέρους

Επίλογος

Βιβλιογραφία

Ελληνόγλωσση

Ξενόγλωσση

Αποφάσεις Δικαστηρίων

Συμβούλιο της Επικρατείας

Πρακτικά Επεξεργασίας ΣτΕ

Άρειος Πάγος

Ελεγκτικό Συνέδριο

Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο

Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου

Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Conseil Constitutionnel (Συνταγματικό Συμβούλιο της Γαλλίας)

Αποφάσεις Διοικητικών Πρωτοδικείων

Αποφάσεις Διοικητικών Εφετείων

Αποφάσεις Εφετείων

Αποφάσεις Πρωτοβάθμιων Δικαστηρίων

Διάφορα

Παράρτημα

Συμμετοχή Συνταγματικά Κατοχυρωμένων Ανεξάρτητων Αρχών σε επεξεργασία νομοσχεδίων (β΄ συνεδρίαση, ακρόαση εξωκοινοβουλευτικών προσώπων)

Παράρτημα

Δικαστική Προσβολή σχεδίων νόμων στα οποία είχε κατατεθεί ένσταση αντισυνταγματικότητας σύμφωνα με το άρθρο 100 του Κανονισμού της Βουλής