Α. Στεργίου, Κοινωνικά Δικαιώματα, 2023
Το παρόν βιβλίο αναφέρεται στα κοινωνικά δικαιώματα και μέσω αυτών στη μείωση των οικονομικών ανισοτήτων. Φιλοδοξεί να συμβάλλει αφενός στη γενική συζήτηση περί κοινωνικών δικαιωμάτων, αφετέρου στην εξειδίκευση του περιεχομένου κάποιων από αυτά, όπως του δικαιώματος στην κοινωνική ασφάλιση, του δικαιώματος στην εργασία, του δικαιώματος στην υγεία, του δικαιώματος στη στέγη, του δικαιώματος στο ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα. Δεν γράφτηκε απνευστί. Μερικά κεφάλαιά του έχουν ήδη δημοσιευθεί, τα τελευταία χρόνια, σε νομικά περιοδικά ως αυτόνομα άρθρα. Ωστόσο, διατηρούν το επιστημονικό τους σφρίγος. Εντάσσονται σ’ ένα διαρκή και διαχρονικό προβληματισμό του συγγραφέα για τα κοινωνικά δικαιώματα και το κοινωνικό κράτος.
Στο γύρισμα του 20ου αιώνα γεννήθηκε στην Ευρώπη το σύγχρονο κοινωνικό κράτος. Τα κοινωνικά δικαιώματα κατακτήθηκαν με σκληρούς κοινωνικούς αγώνες. Είναι γέννημα του «κοινωνικού ζητήματος» (Social Question), ενός διανοητικού κύματος που ανέδειξε τις κοινωνικές δυσλειτουργίες από την ανάπτυξη του βιομηχανικού καπιταλισμού. Σήμερα, ο λόγος ύπαρξης των δικαιωμάτων αυτών βρίσκεται σε μια διαδικασία μετάλλαξης. Από παιδιά ταξικής σύγκρουσης και ιδεολογικών ανταγωνισμών, τα δικαιώματα της δεύτερης γενεάς φαίνεται να αναδεικνύονται σε κεντρικούς άξονες επιβίωσης του ανθρώπινου είδους. Ο τωρινός κινδυνογόνος κόσμος των ακραίων φαινομένων και ανισοτήτων αποδεικνύεται αυτοκαταστροφικός. Τι σημασία έχει να παραμείνει κανείς πλούσιος σ’ έναν κόσμο που καταρρέει; Ας επαναφέρουμε στη μνήμη μας, από το νωπό παρελθόν της πανδημίας, την εικόνα των ανθρώπων στα μπαλκόνια των πολυκατοικιών να χειροκροτούν σε ένδειξη ευγνωμοσύνης τους γιατρούς των δημόσιων νοσοκομείων. Ποιος στήριξε το εισόδημα κατά τη διάρκεια του lockdown; Σε μεγάλο βαθμό το ίδιο το κράτος. Όλοι οι άνθρωποι αντλούν πλέον ζωτικό όφελος από τα κοινωνικά δικαιώματα. Έτσι, η αβεβαιότητα του μέλλοντος θα αποδειχθεί καταλύτης για την αναγνώριση της οικουμενικής και αδιαμφισβήτητης αξίας τους. Τα κοινωνικά δικαιώματα είναι η κοινή μοίρα ενός κόσμου λιγότερο άνισου.
Πληροφορίες έκδοσης
Πίνακας περιεχομένων +
Πίνακας περιεχομένων
Εισαγωγή
Κεφάλαιο Πρώτο
Τα κοινωνικά δικαιώματα
στο σύγχρονο κράτος πρόνοιας
Ι. Η ιδέα των κοινωνικών δικαιωμάτων
ΙΙ. Η θεμελίωση των κοινωνικών δικαιωμάτων
ΙΙΙ. Η πραγματικότητα των κοινωνικών δικαιωμάτων
IV. Το μέλλον των κοινωνικών δικαιωμάτων
Κεφάλαιο Δεύτερο
Ο δικαστής ως εγγυητής των κοινωνικών δικαιωμάτων
κατά την κρίση δημόσιου χρέους
Ι. Εισάγοντας μια άλλη διάσταση
Α.
Τα κοινωνικά δικαιώματα ως δικαιώματα ανακατανομής του εισοδήματος
Β. Ο παρεμβατικός ρόλος του δικαστή
Γ. Ο δικαστής ενώπιον μεγάλων ανατροπών στην κοινωνική πολιτική
ΙΙ. Η πραγματική συζήτηση για τα κοινωνικά δικαιώματα
IΙΙ. Ο δικαστής ως εγγυητής ενός ελάχιστου ορίου διαβίωσης
Α. Ο σεβασμός του ελάχιστου στην αρνητική του όψη
Β. Ο σεβασμός του ελάχιστου στη θετική του όψη
ΙV.
Ο δικαστής ως εγγυητής ενός εύλογου (αξιοπρεπούς) επιπέδου διαβίωσης
V. Η διολίσθηση από τον ουσιαστικό στο διαδικαστικό έλεγχο
VI. Μια σχετική κατάληξη
Κεφάλαιο Τρίτο
Η διεθνής προστασία των κοινωνικών δικαιωμάτων
Ι. Το πραγματικό επίπεδο προστασίας των κοινωνικών δικαιωμάτων
ΙΙ.
Η μειωμένη αποτελεσματικότητα των διεθνών συμβάσεων στην ώθηση της υλοποίησης των κοινωνικών δικαιωμάτων
ΙΙΙ.
Το διεθνές δίκαιο σε ρόλο φύλακα των ελαχίστων : η νομολογιακή κατασκευή του «standstill»
Α.
Η αντίδραση της διεθνούς κοινωνικής δικαιοσύνης στα εθνικά μέτρα μείωσης της προστασίας
Β.
Ο διάλογος των δικαστών προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης των κοινωνικών δικαιωμάτων
Γ. Η απομάγευση της Κοινωνικής Ευρώπης
Κεφάλαιο Τέταρτο
Τα κοινωνικά δικαιώματα ως έκφραση της αλληλεγγύης
Ι. Μια νέα μεθοδολογική πνοή
ΙΙ.
Τα κοινωνικά δικαιώματα ως δικαιώματα ανακατανομής του εισοδήματος
ΙΙΙ.
Για μια υπαρκτή σύνδεση της αλληλεγγύης με τα κοινωνικά δικαιώματα
ΙV. Η ανάδειξη του δικαστή ως εγγυητή μιας εύλογης ευημερίας
V.
Δικαστικός ακτιβισμός: μια κοινή στάση, μια κοινή επιχειρηματολογία
Κεφάλαιο Πέμπτο
Το δικαίωμα στην κοινωνική ασφάλιση
Ι. Φορείς του δικαιώματος και παροχές
Α. Φορείς
Β. Παροχές
ΙΙ. Νομική αξία του άρθρου 22, παρ. 5 Συντ/τος
ΙΙΙ. Η εξουσία διάπλασης του νομοθέτη
Α. Η προαγωγή του θεσμού
Β. Η βιωσιμότητα του θεσμού
IV. Η υποχρέωση σύνταξης αναλογιστικών μελετών
Α. Τα ερείσματα της υποχρέωσης
Β. Αναλογιστική ή οικονομική μελέτη - Αρμόδιο όργανο και μέθοδος
Γ. Αναλογισμός και προσβολή του πυρήνα του δικαιώματος
Δ. Μελέτες επάρκειας συντάξεων
V. Το βασικό περιεχόμενο του θεσμού
Α. Ο κοινωνικός χαρακτήρας
Β.
Ο υποχρεωτικός, δημόσιος και καθολικός χαρακτήρας της κοινωνικής ασφάλισης
Γ. Ο κύριος χαρακτήρας της δημόσιας κοινωνικής ασφάλισης
Δ. Αλληλεγγύη και ανταποδοτικότητα
1. Αλληλεγγύη
2. Διαγενεακή αλληλεγγύη (ισότητα)
3. Ανταποδοτικότητα
Ε.
Συμμετοχή του κράτους στη χρηματοδότηση και ο εγγυητικός του ρόλος
ΣΤ. Αυτοδιοίκηση
Ζ.
Η επέμβαση του νομοθέτη στις οργανωτικές δομές των φορέων (ενοποίηση των φορέων)
Η.
Το μονοπώλιο του κράτους ως προς την υποχρεωτική (δημόσια) κοινωνική ασφάλιση
Κεφάλαιο Έκτο
Το δικαίωμα στην εργασία σε δοκιμασία
Οι εργαζόμενοι φτωχοί
Ι. Ένας όρος με ασαφές περίγραμμα
Α. Η πλευρά - εργασία
Β. Η πλευρά - φτώχεια
ΙΙ. Επιστροφή στην παροχή εργασίας χωρίς προστατευτικούς κανόνες
Α.
Ανασφάλεια μέσω της προσωρινότητας της απασχόλησης (το νέο πρεκαριάτο)
Β.
Ανασφάλεια μέσω της αμφισβήτησης της εγγυητικής λειτουργίας του κατώτατου ορίου μισθού
ΙΙΙ. Ένα πρόβλημα ηθικής της εργασίας
ΙV. Πολιτικές για την προστασία των «εργαζομένων φτωχών»
Α. Βελτίωση της ποιότητας της εργασίας
Β. Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα για τους εργαζόμενους φτωχούς
Κεφάλαιο Έβδομο
Το Δικαίωμα στην Υγεία
Εισαγωγή
Ι. Ορίζοντας την υγεία
II. Ένας θετικός και πολύ ευρύς ορισμός
IΙI. Ένας αρνητικός και πολύ στενός ορισμός
ΙV. Οι θεμελιώδεις όψεις του δικαιώματος στην υγεία
Α. Αυτονομία του ασθενούς
1. Δυνατότητα επιλογής ιατρού και νοσηλευτικού ιδρύματος
2. Απαίτηση συναίνεσης στην ακολουθούμενη θεραπεία
Β. Ανθρώπινη αξιοπρέπεια
Γ. Κοινωνική Δικαιοσύνη
1. Παροχή δημόσιων υπηρεσιών υγείας υψηλού επιπέδου
2. Καθολική προστασία της υγείας
Κεφάλαιο Όγδοο
Η διεθνής ενηλικίωση και η ελληνική εφηβεία
του δικαιώματος στη στέγη
Ι. Η διεθνής δυναμική του δικαιώματος στη στέγη
Α.
Η αφύπνιση του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη και η διεύρυνση της προστασίας μέσω κατασκευών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Κοινωνικών Δικαιωμάτων
1. Κατάλληλη (ικανοποιητική) κατοικία
2. Το πολυδύναμο περιεχόμενο του δικαιώματος
Β.
Η έμμεση αναγνώριση του δικαιώματος στη στέγη από τη νομολογία του ΕΔΔΑ
Γ. Η ανάδυση του δικαιώματος στη στέγαση στο ενωσιακό δίκαιο
ΙΙ.
Το δικαίωμα στη στέγη, μια εμβληματική περίπτωση του τρόπου με τον οποίο εξελίσσονται τα κοινωνικά δικαιώματα
IΙΙ. Το δικαίωμα στη στέγη στην Ελλάδα
Α.
Ο παραγκωνισμός του κοινωνικού δικαιώματος του άρθρου 21, παρ. 4 Σύντ/τος
Β. Η έννοια της στέγης
Γ. Η πρόσβαση στην κοινωνική (δημόσια) στέγη (public housing)
1.
Η αποδυνάμωση της υπάρχουσας ισχνής πρόληψης με κατάργηση του ΟΕΚ
2.
Η εστίαση του συστήματος σε μέτρα έκτακτης ανάγκης (υπολειμματικού τύπου)
3. Στέγαση και επανένταξη (μια ολιστική προσέγγιση)
4 Επίδομα στέγασης
Δ.
Η προστασία του δικαιώματος στη στέγη μέσω της προστασίας της πρώτης (κύριας) κατοικίας
Κεφάλαιο Ένατο
Το δικαίωμα στο ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα
Ένα νέο κοινωνικό δικαίωμα : συμβολή στην ερμηνεία του άρθρου 21 παρ. 1 β΄ Συντ.
I. Ένα νέο κοινωνικό δικαίωμα
Α. Η προστιθέμενη αξία της νέας διάταξης
Β. Μια καθολικότητα «ομοίων»
Γ. Ένα «αξιοπρεπές» ελάχιστο
Δ. Η ένταση του δικαστικού ελέγχου
II. Μια διεθνής υποχρέωση, μια ενωσιακή προτροπή
III.
Η θέσπιση του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος ως μνημονιακή υποχρέωση – Ο ρόλος του στη μετά-κρίση περίοδο
Βάζοντας άνω τελεία
Κεφάλαιο Δέκατο
Βασικό Εισόδημα (Basic Income)
Ι. Από το βασίλειο της ανάγκης στο βασίλειο της ελευθερίας
ΙΙ. Μια πληθώρα ιδεολογικών καταβολών και σοβαρών αντιρρήσεων
ΙΙΙ.
Η αδυναμία του υπάρχοντος συστήματος να αντιμετωπίσει την κρίση της απασχόλησης
IV. Σύνδεση με μια επαναδιατυπωμένη μορφή εργασίας
V. Η τελευταία ευκαιρία για την Κοινωνική Ευρώπη
Κεφάλαιο Ενδέκατο
Ευρωπαϊκή Κοινωνική Ιθαγένεια
Ι.
Η αναγνώριση της ευρωπαϊκής κοινωνικής ιθαγένειας από το ΔΕΕ και ο μετριασμός της μέσω της απαίτησης ενός πραγματικού δεσμού
Α.
Η επέκταση της θεμελιώδους ιδιότητας του πολίτη στον κοινωνικό τομέα
Β.
Η αφυδάτωση της κοινωνικής διάστασης από την απαίτηση της ύπαρξης ενός πραγματικού δεσμού με το κράτος υποδοχής
1. Περιορισμός αντικειμενικώς δικαιολογημένος
2.
Ανάλογος προς τον σκοπό που θεμιτώς επιδιώκει το εθνικό δίκαιο
ΙΙ.
Η αποσύνδεση της ιθαγένειας της Ένωσης από τις κοινωνικές παροχές μέσω της Οδηγίας 2004/38/ΕΚ
ΙII. Η αλληλεγγύη ως επιταχυντής της ευρωπαϊκής κοινωνικής ιθαγένειας
IV.
Η ενίσχυση της ευρωπαϊκής κοινωνικής ιθαγένειας με την προσφυγή στον Κανονισμό 883/2004
Επιμύθιο
Κεφάλαιο Δωδέκατο
Τα κοινωνικά δικαιώματα των αλλοδαπών τρίτων χωρών
Ι.
Η εξάρτηση της πρόσβασης στα κοινωνικά δικαιώματα από το νόμιμο της διαμονής
ΙΙ.
Ερμηνεύοντας το Σύνταγμα υπέρ της καθολικότητας των κοινωνικών δικαιωμάτων
ΙΙΙ.
Η δυναμική της διεθνούς έννομης τάξης : η πρόσβαση των μεταναστών στα κοινωνικά δικαιώματα
ΙV.
Η νομοθετική πραγματικότητα των κοινωνικών δικαιωμάτων γυρίζει την πλάτη στους οικονομικούς μετανάστες
Α.
Δικαίωμα στην κοινωνική ασφάλιση : μια ανεπίτρεπτη αποσύνδεση της υποχρέωσης καταβολής εισφορών από το δικαίωμα στις παροχές
Β.
Ο αποκλεισμός των αλλοδαπών από τις μη ανταποδοτικές παροχές κοινωνικού χαρακτήρα (πολυτεκνικά επιδόματα)
Γ. Ανεπίτρεπτη φραγή στις παροχές ανεργίας
Δ.
Η εγκυρότητα της σύμβασης εργασίας δεν είναι όρος για την εφαρμογή της εργατικής νομοθεσίας
Ε. Η απολυτότητα του δικαιώματος στην υγεία
ΣΤ.
Η πρόσβαση στην κοινωνική πρόνοια είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ανθρώπινη αξιοπρέπεια
Ζ. Το δικαίωμα κάθε παιδιού στη δωρεάν παιδεία
Τύπος περιεχομένου
Κατηγορίες
Σχετικές εκδόσεις
