Επιχειρήσεις και Ανθρώπινα Δικαιώματα: η εταιρική λογοδοσία για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων - Β΄ κύκλος
Επιχειρήσεις και Ανθρώπινα Δικαιώματα: η εταιρική λογοδοσία για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων - Β΄ κύκλος
Εισηγήτρια: Ρωξάνη Φράγκου
Για λεπτομέρειες σχετικά με τη συμμετοχή σας, πρόσβαση στο υλικό και διαχείριση εγγραφών, παρακαλούμε συνδεθείτε στο σύστημα.
Είσοδος »
Ημερομηνία διεξαγωγής
12 Ιουν 2025 17:00 - 21:00
Διάρκεια
4 ώρες
Διαδικτυακό σεμινάριο
Διαδικτυακή παρακολούθηση μέσω της πλατφόρμας Zoom
Εισηγήτρια
Προσθήκη στο καλάθι
Παρακολούθηση μέσω διαδικτύου
Για Ασκούμενους Δικηγόρους, Νέους Δικηγόρους (7ετίας) και Δικαστές παρέχεται έκπτωση επί του κόστους συμμετοχής. Η έκπτωση εφαρμόζεται αυτόματα στο καλάθι αγορών όταν είστε συνδεδεμένοι στον λογαριασμό σας.
Για φοιτητικές εκπτώσεις παρακαλούμε επικοινωνήστε στο academy@sakkoulas.gr ή στο 210-3387884.
Γενικά
Πώς μπορεί να συνδέονται μεταξύ τους η σουηδική εταιρία επίπλων IKEA, η αμερικανική αλυσίδα καφέ Starbucks, τα φραουλοχώραφα στη Μανωλάδα της Ηλείας ή, ακόμη, οι μεγάλες αθλητικές διοργανώσεις, όπως για παράδειγμα το Παγκόσμιο Κύπελλο της FIFA στο Κατάρ; Και τι σχέση έχουν όλα αυτά με την περιβαλλοντική κρίση, τις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες ή την ολοένα εντατικότερη παρακολούθηση και αξιολόγηση της εργασιακής απόδοσης μέσω εξελιγμένων ψηφιακών εργαλείων; Και πού ακριβώς εντάσσονται στη συζήτηση, στο πλαίσιο αυτό, ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, όπως οι μετανάστες εργαζόμενοι ή οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων;
Με μια πρώτη ματιά, θα έλεγε κανείς πως δύσκολα συνδέονται μεταξύ τους τα πιο πάνω παραδείγματα. Ωστόσο, όπως θα επιχειρήσει να αναδείξει το παρόν σεμινάριο, αυτό δεν ισχύει. Έχουν βαθιά σύνδεση μεταξύ τους και συνδετικός τους κρίκος είναι ο σεβασμός των δικαιωμάτων του ανθρώπου και, ειδικότερα, η συζήτηση γύρω από τις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα (business and human rights, BHR). Το παρόν σεμινάριο φιλοδοξεί να εμβαθύνει σε καίρια ζητήματα που δίνουν απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά, επιχειρώντας να εξηγήσει πώς φαινομενικά άσχετα ζητήματα αποτελούν μέρος ενός πολύ μεγαλύτερου συνόλου. ...
Στη δεκαετία του 1990, όταν το πεδίο των επιχειρήσεων και ανθρωπίνων δικαιωμάτων αναδύθηκε ως ένα ευρύ διεθνές κίνημα και αντικείμενο επιστημονικής συζήτησης, τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι επιχειρήσεις θεωρούνταν ακόμα ως δύο εντελώς ξεχωριστοί τομείς. Τα ανθρώπινα δικαιώματα αντιμετωπίζονταν ως υποχρέωση των Κρατών, ενώ οι επιχειρήσεις, αν και άρχισαν να υιοθετούν την ιδέα της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης (corporate social responsibility, CSR), δεν θεωρούσαν συνήθως τα ανθρώπινα δικαιώματα ως μέρος αυτής της ευθύνης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα όσοι ασχολούνταν με τις επιχειρήσεις και την εταιρική ευθύνη, τόσο στην πράξη όσο και στη θεωρία, σπάνια (ή ποτέ) να υιοθετούν μια προσέγγιση που να εστιάζει στα ανθρώπινα δικαιώματα. Για αυτούς, τα ανθρώπινα δικαιώματα ήταν μέρος του ευρύτερου νομικού, ρυθμιστικού και πολιτικού πλαισίου μέσα στο οποίο εντάσσονται οι εταιρικές πρακτικές, αλλά δεν αποτελούσαν αυτά καθαυτά μέρος της εταιρικής ευθύνης. Με άλλα λόγια, τα ανθρώπινα δικαιώματα θεωρούνταν υπόθεση των Κρατών και όχι κάτι που αφορά – ή πολύ περισσότερο δεσμεύει – τις επιχειρήσεις.
Τρεις δεκαετίες αργότερα, η κατάσταση έχει αλλάξει σημαντικά. Οι Κατευθυντήριες Αρχές των Ηνωμένων Εθνών για τις Επιχειρήσεις και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (UNGPs), προϊόν χρόνων ακούραστης εργασίας και επίμονων προσπαθειών από υποστηρικτές του πεδίου των δικαιωμάτων του ανθρώπου στις επιχειρήσεις, έχουν αλλάξει την αντίληψη αυτή και έχουν οδηγήσει σε ένα ευρύτερο consensus ότι οι επιχειρήσεις έχουν την ευθύνη τουλάχιστον να σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Δεδομένου του βαθιά ριζωμένου κρατικοκεντρισμού που είχε διαμορφώσει τη θεωρία και την πρακτική των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο παρελθόν, αυτή είναι μια ιδιαίτερα σημαντική εξέλιξη. Υπάρχει πλέον μια διεθνής τάση προς την υιοθέτηση εθνικής νομοθεσίας για τη Δέουσα Επιμέλεια στα Ανθρώπινα Δικαιώματα (Human Rights Due Diligence, HRDD). Η ΕΕ αναμφίβολα θα διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην εδραίωση αυτής της τάσης και στην καθιέρωση της υποχρεωτικής Δέουσας Επιμέλειας ως διεθνούς προτύπου.
Παρόλα αυτά, η αποτελεσματική προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου σε παγκόσμιο επίπεδο εμφανίζει δυστυχώς περισσότερες – ενώ θα περίμενε κανείς το αντίστροφο – προκλήσεις τα τελευταία χρόνια, καθώς, πρώτον, η άνοδος του λαϊκισμού έθεσε – και εξακολουθεί να θέτει – υπό πίεση τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δημοκρατικά κινήματα παντού και, δεύτερον, η πανδημία COVID-19 αύξησε την έκθεση των ευάλωτων ομάδων επιδεινώνοντας τις ανισότητες στον κόσμο. Πρέπει, όμως, να αναγνωρίσουμε ότι οι επιχειρήσεις έχουν επανειλημμένα τοποθετηθεί ως προοδευτικές δυνάμεις που αντιπαρατίθενται σε κυβερνητικές πολιτικές που υποβαθμίζουν τα δικαιώματα του ανθρώπου, υποστηρίζουν δημοκρατικά κινήματα και τάσσονται κατά της ξενοφοβίας, του ρατσισμού και άλλων μορφών παρενόχλησης, περιθωριοποίησης και διακρίσεων που βασίζονται στο μίσος. Αυτός ο εταιρικός «ακτιβισμός» παρατηρείται όλο και πιο συχνά τα τελευταία χρόνια. Για παράδειγμα, δεν είναι λίγες οι επιχειρήσεις που έχουν υποστηρίξει την κοινότητα ΛΟΑΤΚΙ+ και έχουν αναδειχθεί ως προοδευτικές δυνάμεις στην αντιμετώπιση της περιθωριοποίησης των μελών της.
Κάπως παράδοξα, λοιπόν, θα λέγαμε ότι, για να μάθουμε το πεδίο των επιχειρήσεων και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, φαίνεται να είναι αναγκαίο, σε κάποιες περιπτώσεις, να «ξεμάθουμε» ό,τι γνωρίζαμε τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό. Αυτό συμβαίνει επειδή οι συνήθεις τρόποι επιχειρηματικής δραστηριότητας συχνά δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τις επιχειρήσεις. Ενώ ταυτόχρονα, οι αδυναμίες του τρέχοντος διεθνούς νομικού συστήματος επιτρέπουν την πραγματοποίηση των παραβιάσεων αυτών χωρίς ουσιαστικές συνέπειες.
Σε ποιους απευθύνεται
Το σεμινάριο απευθύνεται σε:
- Νομικούς και στελέχη επιχειρήσεων και οργανισμών, για να κατανοήσουν τον ρόλο τους στην προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εντός των οργανισμών τους.
- Ερευνητές και φοιτητές, για να εμβαθύνουν στην κατανόηση της σύνδεσης μεταξύ επιχειρήσεων και ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
- Policy-makers, για να ενημερωθούν σχετικά με το ισχύον ρυθμιστικό πλαίσιο, ώστε οι επιχειρήσεις να σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Στόχος
Σκοπός του παρόντος σεμιναρίου για τις «Επιχειρήσεις και Ανθρώπινα Δικαιώματα» είναι να συμβάλει στην παροχή ενός κοινού υπόβαθρου που θα επιτρέπει να προσεγγίσουμε τη συζήτηση στο πεδίο των επιχειρήσεων και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσω μιας διεπιστημονικής και σφαιρικής προσέγγισης. Το σεμινάριο συγκεντρώνει βασικά ερωτήματα στο πεδίο αυτό και επιχειρεί να δώσει απαντήσεις σε αυτά, ώστε να παρέχει μια όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένη εικόνα για το θέμα. Στόχος του σεμιναρίου είναι να δημιουργήσει μια πολύτιμη πηγή πληροφοριών που θα εμπνέει τις συμμετέχουσες και τους συμμετέχοντες να εμβαθύνουν σε αυτά τα κρίσιμα ζητήματα. Επιπλέον, αντιμετωπίζοντας την αυξανόμενη ανάγκη για ηθική και υπεύθυνη επιχειρηματική δράση, το σεμινάριο στοχεύει στην εκπαίδευση νομικών στελεχών επιχειρήσεων, παρέχοντάς τους τις γνώσεις και τα εργαλεία που χρειάζονται για να πλοηγηθούν στο πολύπλοκο πεδίο όπου τέμνονται οι δύο τομείς.
Το σεμινάριο αναπτύσσεται σε τρεις ενότητες:
Η Ενότητα I θέτει τα θεμέλια με βασικές γνώσεις, προετοιμάζοντας τις συμμετέχουσες/τους συμμετέχοντες για μια βαθύτερη κατανόηση του θέματος των Επιχειρήσεων και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (BHR). Αυτό περιλαμβάνει εισαγωγή στη βασική ορολογία και μια ιστορική επισκόπηση του θέματος.
Η Ενότητα II εστιάζει σε επίκαιρα ζητήματα σχετικά με τη συγκεκριμένη θεματική, παρέχοντας μια επισκόπηση διαφόρων παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων από εταιρίες και προκλήσεων στον τομέα. Τα θέματα που καλύπτονται περιλαμβάνουν τις εργασιακές σχέσεις (όπως διακρίσεις, παρενόχληση και ζητήματα ιδιωτικότητας), ζητήματα της εφοδιαστικής αλυσίδας (όπως η παιδική εργασία, η εκμετάλλευση, η καταναγκαστική εργασία και η σύγχρονη δουλεία), το περιβάλλον (όπως η ρύπανση του αέρα, του εδάφους και των υδάτων, και η αποψίλωση των δασών), καθώς και την προστασία ευάλωτων ομάδων (όπως οι μετανάστες εργάτες) και των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η Ενότητα III ασχολείται με το κρίσιμο ζήτημα της υποχρέωσης λογοδοσίας των εταιριών (corporate accountability) σε ό,τι αφορά ιδίως στην ευθύνη τους ως προς τα ανθρώπινα δικαιώματα. Εισάγει την έννοια της λογοδοσίας στο ευρύτερο πλαίσιο της παγκόσμιας διακυβέρνησης, με έμφαση στις Κατευθυντήριες Αρχές (UNGPs) και το Πλαίσιο Προστασίας, Σεβασμού και Αποκατάστασης των Ηνωμένων Εθνών (UN Protect, Respect, and Remedy framework). Η ενότητα θα καλύψει επίσης νομοθετικές πρωτοβουλίες για την προώθηση των Επιχειρήσεων και Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στην ΕΕ κι άλλα soft-law κείμενα και πρωτοβουλίες στον τομέα των επιχειρήσεων σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς και διάφορες εθνικές λύσεις για τη λογοδοσία των εταιριών.
Επιπλέον, το σεμινάριο περιλαμβάνει μια σειρά από χαρακτηριστικά που ενισχύουν την εμπειρία μάθησης, όπως σύντομες υποθέσεις (case-studies) που εμβαθύνουν σε επίκαιρες προκλήσεις, ερωτήσεις μελέτης και προβληματισμού σχεδιασμένες να συμβάλουν στην ενθάρρυνση βαθύτερης σκέψης πέρα από το περιεχόμενο του σεμιναρίου, καθώς και διαδραστικές ασκήσεις με τη μορφή online δημοσκοπήσεων που προάγουν την ενεργή συμμετοχή στη συζήτηση.
Κατά την έναρξη των μαθημάτων θα παρασχεθεί βιβλιογραφικό και νομολογιακό υλικό. Οι συμμετέχοντες θα έχουν, ακόμη, καθόλη τη διάρκεια του Εκπαιδευτικού Σεμιναρίου, πρόσβαση στη βάση νομικών δεδομένων sakkoulas-online.
Κατά την ολοκλήρωση του Εκπαιδευτικού Σεμιναρίου θα παρέχονται στους συμμετέχοντες Βεβαιώσεις Συμμετοχής, υπογραμμένες από την διδάσκουσα.
Οι Εκδόσεις Σάκκουλα ΑΕ διατηρούν το δικαίωμα α) να αναβάλουν την πραγματοποίηση του Εκπαιδευτικού Σεμιναρίου ή β) να ματαιώσουν την προγραμματισμένη πραγματοποίηση αυτού έως δύο (2) τουλάχιστον ημερολογιακές ημέρες πριν από την έναρξη του Εκπαιδευτικού Σεμιναρίου σε περίπτωση που καθίσταται αδύνατη η πραγματοποίησή του από οποιαδήποτε αιτία.
Ρωξάνη Φράγκου, Δρ. Νομικής, Mέλος Ερευνητικής Ομάδας Έδρας Jean Monnet «Θεσμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Δικαιώματα και Δικαστική Ολοκλήρωση», Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου (ΑΠΚΥ)
Απόφοιτη της Νομικής Σχολής του ΔΠΘ, ολοκλήρωσε το 2005 τις Μεταπτυχιακές της Σπουδές στο Δημόσιο Δίκαιο στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Robert Schuman στο Στρασβούργο και το Νοέμβριο του 2010 έλαβε το διδακτορικό της δίπλωμα (διατριβή με τίτλο L’euthanasie et le droit au refus de traitement à la lumière de l’évolution du droit européen comparé (France, Grèce, Suisse, Pays-Bas, Belgique, Espagne et Royaume-Uni)) από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου. Το 2015 ολοκλήρωσε την πρώτη μεταδιδακτορική της έρευνα στη Νομική Σχολή του ΑΠΘ (πεδίο έρευνας: Υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και προστασία του εμβρύου in vitro), ενώ την περίοδο 2017-2019, με υποτροφία του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ), πραγματοποίησε δεύτερη μεταδιδακτορική έρευνα στην ίδια Σχολή με θέμα Η συμβολή των Εθνικών Θεσμών για την προώθηση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΘΑΔ) στην ενίσχυση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Από το 2009 έως το 2012 δίδαξε Δημόσιο Δίκαιο, Συνταγματικό Δίκαιο και Πολιτικούς Θεσμούς στη Γαλλία και το Συγκριτικό Δίκαιο στη Νομική Σχολή και το Ινστιτούτο Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου, ενώ την περίοδο 2011-2014 δίδαξε Εφαρμοσμένη Ηθική. Πηγές και θεμέλια: πηγές σχετικά με τη βιοηθική στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα του Ευρωπαϊκού Κέντρου Διδασκαλίας και Έρευνας στην Ηθική (CEERE) του ίδιου Πανεπιστημίου. Ταυτόχρονα, από το 2013 έως το 2022 υπηρέτησε ως Επιστημονική συνεργάτιδα και Συντονίστρια επιστημονικού προσωπικού στην Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ) στην Ελλάδα. Από το 2022 έως το 2024 διατέλεσε Επίκουρη Καθηγήτρια στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου του Groningen της Ολλανδίας.
Σήμερα, διδάσκει ως μέλος ΣΕΠ στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ) και το Ανοικτό Πανεπιστήμιο της Κύπρου (ΑΠΚΥ) και είναι μέλος της ερευνητικής ομάδας της Έδρας Jean Monnet Θεσμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Δικαιώματα και Δικαστική Ολοκλήρωση του ΑΠΚΥ. Έχει δημοσιεύσει μονογραφίες, μελέτες και σχολιασμούς στα ελληνικά, αγγλικά και γαλλικά.