Α. Παπαδοπούλου, Ο περιορισμός του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας προς όφελος της εκπαίδευσης στο ελληνικό και ενωσιακό δίκαιο, 2021

Περιεχόμενα

Πρόλογος

Κυριότερες συντομογραφίες

Ελληνικές

Ξενόγλωσσες

Εισαγωγικές επισημάνσεις

Η δομή της μελέτης

ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

Η γενική προβληματική των εξαιρέσεων

Ή περιορισμών στο δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας

Κεφάλαιο Α

Η ένταξη των εξαιρέσεων Ή περιορισμών

στο σύστημα προστασίας των πνευματικών

και συγγενικών δικαιωμάτων

§1. Συστήματα προστασίας πνευματικής ιδιοκτησίας: η διαχείριση των εξαιρέσεων ή περιορισμών

1.1 Συστήματα προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας

1.1.1 Το ευρωπαϊκό σύστημα του ηπειρωτικού δικαίου (droit d’ auteur)

1.1.2 Το αγγλοσαξονικό σύστημα (copyright)

1.2 Η διαχείριση των εξαιρέσεων ή περιορισμών εντός των συστημάτων προστασίας

1.2.1 Κλειστό σύστημα εξαιρέσεων ή περιορισμών

1.2.2 Ανοικτό σύστημα εξαιρέσεων ή περιορισμών (fair use)

1.3 Σύγκλιση των δύο συστημάτων

§2. Ορολογικές διασαφήσεις

2.1 Περιορισμός v. Εξαίρεσης

2.2 Η ορολογία στο ενωσιακό δίκαιο

2.3 Η ορολογία στο ελληνικό δίκαιο

2.4 Καταληκτικές παρατηρήσεις

§3. Ένταξη των εξαιρέσεων ή περιορισμών στο ευρωπαϊκό σύστημα προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας: η εξισορροπητική συνεκτίμηση των συμφερόντων

3.1 Περιορισμοί του περιουσιακού δικαιώματος στο ελληνικό δίκαιο: εγγενείς περιορισμοί και περιορισμοί εντός του δικαίου πνευματικής ιδιοκτησίας (εσωτερικοί περιορισμοί)

3.1.1 Εγγενείς περιορισμοί

3.1.2 Περιορισμοί εντός του δικαίου πνευματικής ιδιοκτησίας (εσωτερικοί περιορισμοί)

3.2 Νομική φύση των περιορισμών

3.2.1 Οι επιτρεπόμενες χρήσεις εντός περιορισμού συνιστούν δικαίωμα του χρήστη;

3.2.2 Η αναγκαστική ή ενδοτική φύση των διατάξεων που εισάγουν εξαιρέσεις ή περιορισμούς

3.3 Ερμηνεία των περιορισμών: αφετηρία προσαρμογών

3.3.1 Η ανάγκη επανεκτίμησης των εξαιρέσεων ή περιορισμών στο ψηφιακό περιβάλλον

3.3.2 Μέθοδοι ερμηνείας: η προτεραιότητα της τελολογικής ερμηνείας

3.3.3 Η σύμφωνη με το ενωσιακό δίκαιο ερμηνεία: η θέση του Δικαστηρίου της ΕΕ στο ζήτημα της ερμηνείας των περιορισμών

3.3.4 Επισημάνσεις σχετικά με τη διασταλτική και την κατ’ αναλογία ερμηνεία

3.3.5 Καταληκτικές σκέψεις

3.4 Η γενική ρήτρα ελέγχου των τριών βημάτων (three-step test).

3.4.1 Η εισαγωγή της γενικής ρήτρας στο διεθνές και ενωσιακό δίκαιο

3.4.1.1 Στις διεθνείς συνθήκες

3.4.1.2 Στο δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης

3.4.2 Η ερμηνεία των κριτηρίων της γενικής ρήτρας ελέγχου

3.4.3 Η θέση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

3.4.4 Η εφαρμογή του ελέγχου των τριών βημάτων από τον εθνικό δικαστή

§4. Νομικές παραλλαγές ηπιότερων μορφών εξαιρέσεων ή περιορισμών: νόμιμη και αναγκαστική άδεια - μορφές συλλογικής διαχείρισης

4.1 Κοινά χαρακτηριστικά νόμιμης και αναγκαστικής άδειας

4.1.1 Νόμιμη άδεια

4.1.1.1 Δίκαιη αποζημίωση και εύλογη αμοιβή

4.2 Αναγκαστική άδεια

4.3 Υποχρεωτική συλλογική διαχείριση

4.4 Διευρυμένη συλλογική διαχείριση

§5. Συμφέροντα που πηγάζουν από θεμελιώδη συνταγματικά δικαιώματα και από τη λειτουργία της αγοράς: η συνεκτίμησή τους ως ratio των περιορισμών - η θεμελίωση εξωτερικών περιορισμών

5.1 Θεμελιώδη ατομικά δικαιώματα

5.2 Θεμελιώδη κοινωνικά δικαιώματα

5.3 Ο ανταγωνισμός και η αντιμετώπιση της αποτυχίας της αγοράς (market failure)

§6. Εξαιρέσεις ή περιορισμοί στις διεθνείς συνθήκες και το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης

6.1 Η θέση των εξαιρέσεων ή περιορισμών στις διεθνείς συνθήκες

6.1.1 Η Διεθνής Σύμβαση της Βέρνης (ΔΣΒ-Παρισίων)

6.1.2 Η Διεθνής Σύμβαση της Ρώμης (ΔΣΡ)

6.1.3 Συμφωνία TRIPS

6.1.4 Οι Συνθήκες του WIPO για την πνευματική ιδιοκτησία (WCT) και για τα δικαιώματα ερμηνευτών εκτελεστών και παραγωγών φωνογραφημάτων (WPPT)

6.1.5 Η Διεθνής Συνθήκη του Μαρακές

6.1.6 Καταληκτικές παρατηρήσεις

6.2 Το νομοθετικό πλαίσιο εξαιρέσεων ή περιορισμών στο δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης

6.2.1 Η Οδηγία 2001/29/ΕΚ για τα δικαιώματα του δημιουργού και τα συγγενικά δικαιώματα στην κοινωνία της πληροφορίας

6.2.2 Η νέα Οδηγία (ΕΕ) 2019/790 για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και τα συγγενικά δικαιώματα στην ψηφιακή ενιαία αγορά (DSM)

ΕΙΔΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

Περιορισμοί του δικαιώματος

πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών

προς όφελος της εκπαίδευσης

Κεφάλαιο Β

Η εκπαιδευτική διαδικασία διασταυρούμενη

με περιουσιακά δικαιώματα του δημιουργού

Ή άλλων δικαιούχων

§7. Η ιστορία της εξαίρεσης ή περιορισμού προς όφελος της εκπαίδευσης

7.1 Η εξαίρεση ή περιορισμός υπέρ της εκπαίδευσης στη Σύμβαση της Βέρνης

7.2 Η εξαίρεση ή περιορισμός υπέρ της εκπαίδευσης στις λοιπές διεθνείς συνθήκες

§8. Η χρήση έργων ή άλλων αντικειμένων προστασίας στην εκπαιδευτική διαδικασία

8.1 Η θέση του ζητήματος

8.1.1 Κατηγορίες εκπαιδευτικού υλικού

8.2 Πνευματικά και συγγενικά δικαιώματα που συνδέονται με χρήσεις έργων κατά την εκπαιδευτική διαδικασία

8.2.1 Παραδοσιακός τρόπος εκπαίδευσης

8.2.2 Σύγχρονοι τρόποι εκπαίδευσης: η από απόσταση εκπαίδευση

8.2.2.1 Η από απόσταση online διδασκαλία

8.2.2.2 Διδασκαλία έκτακτης ανάγκης (Emergency Remote Teaching)

Κεφάλαιο Γ

Οι περιορισμοί προς όφελος της εκπαίδευσης

στο ελληνικό δίκαιο

§9. Εισαγωγικά

§10. Ο περιορισμός προς όφελος διδακτικών και εξεταστικών δραστηριοτήτων (ά. 21 Ν. 2121/1993)

10.1 Περιεχόμενο της διάταξης του άρθρου 21 Ν. 2121/1993

10.2 Πεδίο εφαρμογής της διάταξης

10.2.1 Περιουσιακά δικαιώματα που εμπίπτουν στον περιορισμό

10.2.2 Κατηγορίες έργων που εμπίπτουν στον περιορισμό

10.3. Όροι νομιμότητας του περιορισμού

10.3.1. Η σύμφωνη με το σκοπό του περιορισμού χρήση

10.3.2 Η εντός εκπαιδευτικού ιδρύματος χρήση

10.3.3 Νομίμως δημοσιευμένο έργο

10.3.4 Ποσοτικοί ή ποιοτικοί περιορισμοί του αναπαραγόμενου έργου

10.3.5 Αναφορά της πηγής και του ονόματος του δημιουργού.

10.3.6 Η επιφύλαξη των χρηστών ηθών: επιδιωκόμενος σκοπός και κανονική εκμετάλλευση του έργου

10.4 Τα επωφελούμενα πρόσωπα

§11. Περιορισμός προς όφελος των σχολικών βιβλίων (ά. 20 παρ. 1 Ν. 2121/1993)

11.1 Περιεχόμενο και πεδίο εφαρμογής της διάταξης του άρθρου 20 παρ. 1 Ν. 2121/1993

11.2 Κατηγορίες έργων και περιοριζόμενα δικαιώματα

11.3 Όροι νομιμότητας του περιορισμού

11.3.1 Νομίμως δημοσιευμένο έργο

11.3.2 Έκταση του αναπαραγόμενου έργου

11.3.3 Αναφορά της πηγής και του ονόματος του δημιουργού.

11.4 Ο Ν. 3328/2005 (ά. 22)

11.5 Ο έλεγχος με βάση τη γενική ρήτρα ελέγχου των τριών βημάτων

11.6 Συλλογές έργων και συμπιλήματα

§12. Περιορισμός του δικαιώματος δημόσιας εκτέλεσης στο πλαίσιο εκδηλώσεων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων (ά. 27(β) Ν. 2121/1993)

12.1 Περιεχόμενο και πεδίο εφαρμογής του άρθρου 27(β) Ν. 2121/1993

12.2 Όροι νομιμότητας του περιορισμού

12.3 Το ηθικό δικαίωμα της πατρότητας

§13. Επιτρεπόμενες χρήσεις προς όφελος εντυποαναπήρων και ατόμων με άλλες αναπηρίες

13.1 Η νέα διάταξη του άρθρου 28 Α Ν. 2121/1993

Κεφάλαιο Δ

Οι περιορισμοί προς όφελος της εκπαίδευσης

στο δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης

§14. Η εξαίρεση ή περιορισμός προς όφελος της διδασκαλίας και της επιστημονικής έρευνας (ά. 5 παρ. 3 (α) Οδηγίας 2001/29/ΕΚ)

14.1 Περιεχόμενο και σκοπός της διάταξης του άρθρου 5 παρ. 3 (α) Οδηγίας 2001/29/ΕΚ

14.2 Πεδίο εφαρμογής της εξαίρεσης ή περιορισμού

14.2.1 Τα περιουσιακά δικαιώματα που εμπίπτουν στην εξαίρεση/περιορισμό

14.2.2 Κατηγορίες έργων ή άλλων αντικειμένων προστασίας: έκταση και ποσότητα αναπαραγωγής

14.3 Όροι νομιμότητας της εξαίρεσης ή περιορισμού του άρθρου 5 παρ. 3 (α)

14.3.1 Η σύμφωνη με το σκοπό της εξαίρεσης/περιορισμού χρήση: χάριν μόνο παραδείγματος κατά τη διδασκαλία

14.3.2 Νομίμως δημοσιευμένο έργο

14.3.3 Ο επιδιωκόμενος μη εμπορικός σκοπός

14.3.4 Αναφορά της πηγής και του ονόματος του δημιουργού.

14.4 Τα επωφελούμενα πρόσωπα

14.5 Η εξαίρεση του άρθρου 5 παρ. 3 (α) υπό το φως της γενικής ρήτρας ελέγχου των τριών βημάτων: διαμορφώσεις - καταβολή δίκαιης αποζημίωσης

§15. Η εξαίρεση ή περιορισμός προς όφελος της εκπαίδευσης σε άλλες Οδηγίες

15.1 Οδηγία 96/9/ΕΟΚ για την νομική προστασία των βάσεων δεδομένων

15.2 Οδηγία 2006/115/ΕΚ για το δικαίωμα εκμίσθωσης και δημόσιου δανεισμού και ορισμένα συγγενικά δικαιώματα

15.3 Οδηγία 2017/1564/ΕΕ για επιτρεπόμενες χρήσεις προς όφελος τυφλών, αμβλυώπων και ατόμων με άλλα προβλήματα ανάγνωσης εντύπων

§16. Ο στόχος της εναρμόνισης αναφορικά με την εξαίρεση ή περιορισμό για την εκπαίδευση: επισημάνσεις και προοπτικές

16.1 Ενδιάμεσες παρατηρήσεις

§17. Η εξαίρεση ή περιορισμός προς όφελος ψηφιακών διασυνοριακών διδακτικών δραστηριοτήτων στην Οδηγία (ΕΕ) 2019/790 (DSM)

17.1 Λόγοι εισαγωγής της νέας εξαίρεσης/περιορισμού για ψηφιακές διδακτικές δραστηριότητες (άρθρο 5 (ΕΕ) 2019/790)

17.1.1 Η αβεβαιότητα σχετικά με τις επιτρεπόμενες ψηφιακές χρήσεις

17.1.2 Το μη ρυθμισμένο πεδίο των διασυνοριακών χρήσεων.

17.2 Η παράλληλη ισχύς του άρθρου 5 της (ΕΕ) 2019/790 με το αντίστοιχο άρθρο 5 παρ. 3 (α) της 2001/29/ΕΚ

17.3 Βασικά χαρακτηριστικά της νέας εξαίρεσης ή περιορισμού: κοινές διατάξεις (ά. 7)

17.3.1 Υποχρεωτικός χαρακτήρας της εξαίρεσης του άρθρου 5

17.3.2 Η αναγκαστικού δικαίου διάταξη του άρθρου

17.3.3 Επιβεβαίωση της γενικής ρήτρας ελέγχου των τριών βημάτων

17.3.4 Οι νέες εξαιρέσεις ή περιορισμοί και τα τεχνολογικά μέτρα προστασίας

17.4 Πεδίο εφαρμογής του άρθρου 5 παρ. 1 της (ΕΕ) 2019/790

17.4.1 Ψηφιακές χρήσεις

17.4.2 Τα περιουσιακά δικαιώματα που εμπίπτουν στο άρθρο 5 παρ. 1 της (ΕΕ) 2019/790

17.4.3 Κατηγορίες έργων ή άλλων αντικειμένων προστασίας: χρήση στα όρια του επιδιωκόμενου σκοπού

17.5 Όροι νομιμότητας της εξαίρεσης ή περιορισμού του άρθρου 5 παρ. 1

17.5.1 Η σύμφωνη με το σκοπό της εξαίρεσης ή περιορισμού χρήση: χάριν μόνο παραδείγματος κατά τη διδασκαλία

17.5.2 Η νομιμότητα της πηγής προέλευσης έργου ή άλλου αντικειμένου προστασίας: το ζήτημα της ψηφιοποίησης

17.5.3 Μη εμπορικός ή κερδοσκοπικός σκοπός

17.5.4 Ευθύνη του εκπαιδευτικού ιδρύματος: ασφαλές ηλεκτρονικό περιβάλλον

17.5.5 Αναφορά της πηγής και του ονόματος του δημιουργού.

17.6 Τα επωφελούμενα πρόσωπα

17.6.1 Εκπαιδευτικά ιδρύματα

17.6.2 Καθηγητές - μαθητές/φοιτητές

17.7 Νομικές παραλλαγές της εξαίρεσης ή περιορισμού του άρθρου 5 παρ. 1 (ΕΕ) 2019/790

17.7.1 Παράκαμψη της εξαίρεσης ή περιορισμού του άρθρου 5 παρ. 1: το σύστημα των αδειών

17.7.1.1 Η προαιρετική προτεραιότητα της άδειας χρήσης.

17.7.1.2 Καταλληλότητα της άδειας χρήσης

17.7.1.3 Διασφάλιση της διαθεσιμότητας

17.7.1.4 Σε αναμονή της ανταπόκρισης των κρατών μελών.

17.7.2 Προαιρετική καταβολή δίκαιης αποζημίωσης

17.7.2.1 Δικαιούχοι της δίκαιης αποζημίωσης

17.8 Διασυνοριακές χρήσεις: η αρχή της χώρας προέλευσης

17.9 Καταληκτικές παρατηρήσεις

Επίμετρο

Βιβλιογραφία

Λημματικό ευρετήριο